Een tekstkritisch probleem: Lucas 22:43-44

41 En hij liep bij hen weg, tot ongeveer een steenworp ver, en knielde daarna neer om te bidden. Hij bad: 42 ‘Vader, als u het wilt, neem dan deze beker van mij weg. Maar laat niet wat ik wil, maar wat u wilt gebeuren.’ 43 Uit de hemel verscheen hem een engel om hem kracht te geven. 44 Hij werd overvallen door doodsangst, maar bleef bidden; zijn zweet viel in grote druppels als bloed op de grond. 45 Toen hij na zijn gebed opstond en terugliep naar de leerlingen, zag hij dat ze van verdriet in slaap waren gevallen, 46 en hij zei tegen hen: ‘Waarom slapen jullie? Sta op en bid dat jullie niet in beproeving komen.’

22:43-44 *** In andere handschriften ontbreken deze verzen.

Swipe om alle gegevens te zien

Wat is er aan de hand?

In ongeveer de helft van de Griekse handschriften missen deze twee verzen uit Lucas 22. De verzen staan wel in het oudste fragment van Lucas 22 (een papyrus uit de tweede eeuw), maar in sommige oude handschriften wordt opgemerkt dat deze verzen missen in andere handschriften. Daarnaast staat dit gedeelte in sommige handschriften op een heel andere plaats, namelijk na Matteüs 26:39. Veel onderzoekers denken dat Lucas 22:43-44 later aan de tekst van Lucas is toegevoegd om theologische redenen. Er waren namelijk christenen die geloofden dat Jezus niet echt had geleden; dat kon niet omdat hij God was (docetisme). Om te laten zien dat Jezus echt mens was en echt had geleden, zouden overschrijvers hier hebben toegevoegd dat Jezus bloed zweette en dat hij kracht van een engel kreeg. Deze verzen werden inderdaad door verschillende kerkvaders gebruikt tégen het docetisme.

Alternatief

Toch is het de vraag of deze verklaring klopt. Het gaat hier om een zeer oude traditie, uit de tweede eeuw, waarin het probleem van het docetisme nog niet lijkt te spelen. Er speelde in die tijd juist iets anders: tegenstanders van het christendom, zoals Celsus, Porphyrius en Justinius, gebruikten deze verzen om te laten zien dat Jezus zwak en laf was. Veel christenen wisten zich geen raad met deze verzen. En kerkvader Epifanius zegt dat er orthodoxe christenen waren die deze passage liever schrapten omdat die voor moeilijkheden zorgde. Het lijkt dus toch ook mogelijk te zijn dat deze passage juist wél tot de oudste tekst van Lucas behoorde, maar dat er, in een vroeg stadium, redenen waren om haar bij het overschrijven over te slaan.

Wat is het belang?

Dit voorbeeld laat zien dat er gevallen zijn die we niet met zekerheid kunnen vaststellen. Het externe bewijs geeft geen uitsluitsel: er zijn zeer oude Griekse handschriften mét deze tekst en zónder deze tekst. En ook het interne bewijs is onzeker: de verzen kunnen verklaard worden als een latere toevoeging aan de tekst (bijvoorbeeld tegen de docetisten), of juist als een weglating om vijanden van het christendom geen kans te geven Jezus belachelijk te maken. Vanwege de ouderdom van deze traditie (al uit de tweede eeuw) neemt de moderne teksteditie van Nestle-Aland deze verzen op in de Griekse tekst, en daardoor staan ze ook in de Nieuwe Bijbelvertaling.