Nikolaas Sintobin: Altijd vreugde. Hoezo?
Wat hebben we aan die Bijbeltekst over de vrucht van de Geest? Is die te mooi om waar te zijn of te waar om makkelijk te zijn? Vandaag de eerste uitwerking van de Geest: liefde.
‘In het hart van de christen is er vreugde. Altijd. Vreugde die onthaald wordt als een gave en die gekoesterd wordt om ze haar te kunnen delen met anderen.’ Dit citaat van paus Franciscus verscheen op 24 februari 2017 op zijn twitteraccount. Een dergelijke absolute uitspraak over vreugde kan verwondering oproepen.
Om dit citaat goed te kunnen duiden, is het belangrijk te weten dat paus Franciscus jezuïet is. Hij is een meester in de spiritualiteit van de jezuïeten, ook de ignatiaanse spiritualiteit genoemd, naar Ignatius van Loyola, de stichter van de jezuïetenorde. In die spiritualiteit staat de ‘onderscheiding van de geesten’ centraal, waartoe God ons uitnodigt. Daarbij is vreugde – een effect van het werk van de Geest uit Galaten 5:22 – een van de belangrijkste instrumenten. En de acht andere doen ook mee.
Altijd blij?
Wat bedoelt paus Franciscus als hij stelt dat er altijd vreugde is in het hart van de christen? Het is geen veroordelende of moraliserende uitspraak. Zoiets als: Jij noemt je christen en je voelt je droef. Foei, jij bent niet goed bezig. Daar gaat het beslist niet om. Ieder mens, christen of niet, weet uit ervaring maar al te goed dat verdriet, ergernis of angst iedereen overkomen. Nee, het is een geloofsuitspraak. Eentje met heel tastbare gevolgen voor het leven van alledag.
De ignatiaanse mensvisie is uitgesproken optimistisch. God is geen afstandelijke God. Hij woont in de mens. Gods Geest leeft in onze ziel . In contact komen met die goddelijke aanwezigheid maakt de weg open voor zijn vruchten. Ook als het aan de buitenkant stormt. Ook als het objectief niet zo goed met je gaat. Die vreugde – Gods aanwezigheid – is er immers ook dan. Voorbeelden hiervan zijn legio: mannen en vrouwen die in soms onmogelijke omstandigheden de vreugde van het Evangelie weten te beleven en uit te stralen. Heel wat martelaren, vroeger net zo goed als nu, hebben deze genade op bijzondere wijze weten te verwelkomen. Maar het kan ook veel gewoner. Je hebt misschien een ellendige dag gehad met je puberende zoon. Je bent bekaf en geërgerd. Tegelijk kun je, diep in je hart, rust en vertrouwen voelen. Je weet dat je goed bezig bent. Je biedt weerstand aan de grillen van je kind en geleidelijk aan komt er licht aan de opvoedingshorizon.
Keuzes maken
De ‘onderscheiding van de geesten’ is erop gericht die vreugde op het spoor te komen. Het is een door Ignatius van Loyola proefondervindelijk uitgewerkte methode voor het dagelijks leven. Het is geen 16de-eeuwse spirituele wellness-techniek voor persoonlijke comfort. Ignatius ontwikkelde zijn methode uit pastorale bezorgdheid: de Goede Boodschap van Gods liefde kan slechts op geloofwaardige wijze worden verkondigd als zij zichtbaar en voelbaar gedragen wordt door de levende ervaring van die liefde. De vreugde en de andere acht vruchten zijn bovendien belangrijk omdat ze – als we moeten kiezen – de richting aangeven waartoe God ons uitnodigt.
Het volstaat niet om de natte vinger in de lucht te steken om te voelen in welke richting Gods wind waait. Het is geen techniekje dat je zo maar uit de kast haalt. Je moet er wat voor doen. Het is een manier van leven die je je door oefening eigen kunt maken.
Hoofd, hart en wil
Bij het onderscheiden hebben zowel ons hart als ons verstand en onze wil een eigen taak. Hart en verstand zijn complementair. Het verstand helpt om te onderscheiden tussen de veelheid en soms de wirwar van de gevoelens. Het verstand helpt ook om te komen bij de diepere gevoelservaring, die niet beïnvloed wordt door het weer, de hormonen of het humeur van de dag. Toch is het verstand secundair, want het is objectief en daardoor onpersoonlijk.
Het onderscheiden gebeurt vooral in het hart. Daar speelt de persoonlijke gevoelservaring zich af die ook godservaring is. Dat is nogal wat – en daarom is het nodig dat ons hart voortdurend gezuiverd of, positief uitgedrukt, gevormd en gevoed wordt. Ons hart dient een biddend hart te zijn, dat leeft in verbondenheid met God en in het bijzonder met Jezus, de leermeester van de liefde en het leven.
En de wil, tenslotte, helpt ons om met concrete keuzes te leven naar onze diepere verlangens – de verlangens waarin Gods uitnodiging voor ons ligt besloten.
Altijd vreugde? Echt, het kan. Begin bijvoorbeeld met het levensgebed
Nikolaas Sintobin sj
Internetpastor
Van Sintobin verscheen recent: Vertrouw op je gevoel. Keuzes leren maken met Ignatius van Loyola
