Om te weten
… andere goden
De goden van andere volken worden in dit verhaal ‘afschuwelijk’ genoemd. Dat gebeurt om te laten zien dat alleen de God van Israël de ware God is. De goden van andere volken zijn waardeloos, daar moet je niets mee te maken hebben.
(On)belangrijk
In de tijd van de Bijbel vonden veel mensen de farizeeën heel belangrijk. Farizeeën hadden veel aanzien. Mensen met een ziekte of handicap hadden juist weinig aanzien. Zij mochten niet echt meedoen. Vaak waren ze arm en werden ze zwervers of bedelaars.
(On)belangrijk?
In de tijd van Jezus werd je als kind niet erg serieus genomen. Je moest nog veel leren, en mensen vonden je pas echt belangrijk als je groot geworden was. Mensen dachten eigenlijk dat kinderen niet veel van geloven begrepen.
1 en 2 Koningen
Koning David is heel oud, en gaat bijna sterven. Daarom moet er een nieuwe koning komen. In de boeken 1 en 2 Koningen staan verhalen over de koningen die na koning David komen.
150 psalmen
Psalmen zijn een soort liederen, want ze zijn geschreven om te zingen. Soms zijn ze bedoeld voor groepen, soms voor iemand die alleen is.
Aardbevingen
Als er een aardbeving plaatsvindt, wordt de zwaarte van de aardbeving uitgedrukt in 'de schaal van Richter'. Deze manier van meten is bedacht door de Amerikaan Charles Francis Richter in 1935.
Abraham koopt een stuk grond
Abraham betaalde 400 zilverstukken voor het stuk land dat hij kocht. Dat staat gelijk aan 5 kilo zilver, wat in die tijd een enorm bedrag was. Abraham had dus heel veel over voor het stuk grond dat hij kocht. En ook voor zijn vrouw Sara, die hij daar wilde begraven!
Abraham, Isaak en Jakob
Jakob en Esau zijn zoons van Isaak. Isaak is zelf weer een zoon van Abraham. Over Abraham en de geboorte van Isaak kun je lezen in Route 1 Stap 1-8, Genesis 12-23. Omdat uit Abraham, Isaak en Jakob het volk van Israël voortkomt, worden zij ook wel de aartsvaders of voorvaders genoemd.
Adem van God
In de talen van de Bijbel zijn er twee woorden voor ‘geest’. In het Hebreeuws is dat roeach, en in het Grieks is dat pneuma. Die woorden betekenen allebei: lucht in beweging, wind, adem. Als je in de Bijbel leest over de heilige Geest, dan moet je daar eens aan denken. Want net zoals wind en adem iets in beweging kunnen zetten, gaat het er bij de heilige Geest steeds om dat Gods kracht iets in beweging zet.
Adoptieprinsen in Egypte
Mozes werd geadopteerd door de dochter van de farao. Het kwam vaker voor dat kinderen door de farao geadopteerd werden. Ze mochten dan in het paleis komen wonen, samen met de andere kinderen van de farao.
Al heel lang
Elia doet hier twee dingen om te laten zien dat God al heel lang met de Israëlieten meegaat. Hij bouwt een altaar van twaalf stenen. Daarmee denkt hij aan de twaalf stammen waar het volk van Israël uit bestaat.
Al heel lang vijanden
Mordechai en Haman zijn vijanden. Dat heeft een lange voorgeschiedenis. Haman stamt af van Agag, de koning van Amalek. Nadat het volk van Israël uit Egypte weggetrokken was, viel het volk van Amalek het volk van Israël aan. Met de hulp van God wonnen de Israëlieten. God zei toen dat hij zou blijven strijden tegen het volk van Amalek (kijk maar in Exodus 17:14-16).
Altijd gehoorzamen?
Dit stuk uit de brief van Paulus heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis. Want op grond van deze tekst hebben sommige christenen gezegd dat je niet mag protesteren tegen de regering. Paulus zegt namelijk dat die overheid door God is ingesteld. Je moet dus altijd gehoorzamen, en netjes belasting betalen. Maar volgens andere christenen betekent de tekst dat je wel in opstand mag komen als de overheid slechte dingen doet.
Amalekieten
De Amalekieten waren grote vijanden van Israël. Ze hadden veel Israëlieten vermoord. Daarom had Saul van God de opdracht gekregen om wraak te nemen. Hij moest het hele volk van de Amalekieten uitroeien, en ook alle dieren. Dan konden de Amalekieten nooit meer het volk van Israël bedreigen. Saul deed dat niet, hij liet de koning en de mooiste dieren in leven.
Amen
Het woord ‘amen’ komt uit het Hebreeuws, de taal van het Oude Testament. Het betekent: ja, zo is het. In het Grieks, de taal van het Nieuwe Testament, is dit woord overgenomen. Als je ‘Amen’ zegt, zeg je dus: ‘Wat ik net gezegd heb, is waar.’ In heel veel talen wordt het gebruikt als afsluiting van een gebed.
Ananias
Ananias was een christen. Zijn naam betekent: God is goed voor mensen. God stuurt Ananias naar Saulus, en Ananias doopt Saulus. Op de plek waar dat gebeurd zou zijn, in de Syrische stad Damascus, staat nu een kleine kapel. Daar worden nog steeds diensten gehouden!
Apostelen
Het woord ‘apostel’ is een woord dat je eigenlijk alleen in de Bijbel en in de kerk tegenkomt. Het komt uit het Grieks, en het betekent: iemand die gestuurd is. Apostelen zijn mensen die gestuurd zijn om het goede nieuws over Jezus overal te vertellen.
Aram
Aram was een buurland van Israël en lag ongeveer waar nu Syrië ligt. Israël en Aram waren vaak in oorlog met elkaar.
Aramese woorden
Een deel van het bijbelboek Daniël, de hoofdstukken 2:4-7:28, is in het Aramees geschreven. Deze taal lijkt heel erg op het Hebreeuws, de taal waarin verder bijna alles in het Oude Testament geschreven is. De woorden die op de muur verschijnen zijn ook Aramese woorden. Je moet deze taal lezen van rechts naar links, net zoals het Hebreeuws.
Arm
In de tijd van de Bijbel verdienden de mannen het geld om van te leven. Een weduwe is een vrouw van wie de man is gestorven. Er is dus geen man meer die voor haar zorgt. Daarom heeft ze maar heel weinig geld om van te leven.
Baäl en Asjera
Baäl was een god van andere volken, dus niet van Israël. De Israëlieten mochten hem niet vereren, dat staat al in de tien belangrijkste regels (kijk maar in Route 2 Stap 28, Exodus 20:1-21). Toch deden veel Israëlieten en hun koningen dat wel. Ze vereerden behalve Baäl ook Asjera, een godin. Voor haar werden er vaak speciale palen gemaakt. De mensen kwamen daarnaartoe als ze iets wilden vragen aan de godin.
Babylon
In deze tekst wordt de stad Babylon genoemd. Als mensen in de tijd van het bijbelboek Openbaring die naam hoorden, moesten ze meteen denken aan de stad Rome. Rome was de hoofdstad van het Romeinse rijk. En Babylon was de hoofdstad van het machtige Perzische rijk geweest. Dat mensen meteen aan Rome dachten, kwam omdat zowel de Perzen als de Romeinen de tempel in Jeruzalem verwoest hadden.
Badhuis
In de tijd van de Bijbel hadden de mensen geen badkamers. Als ze zich wilden wassen, gingen ze naar een badhuis. Dat was een heel ritueel, en daar namen ze ook echt de tijd voor.
Bar mitswa
In het verhaal staat dat alle mannen, vrouwen en kinderen die oud genoeg waren om de wet van Mozes te begrijpen, bij elkaar kwamen. We weten niet precies hoe oud die kinderen waren.
Barjesus
De naam Barjesus betekent: zoon van Jesus. Jesus (of Jezus) was een heel gewone voornaam in de tijd van het Nieuwe Testament.
Bedrieger
De naam Jakob betekent: hij pakt de hiel vast. Jakob had die naam gekregen omdat hij tijdens de geboorte de hiel van zijn tweelingbroer Esau vasthield. De naam Jakob kan ook betekenen: iemand de hiel lichten. Dat is een uitdrukking voor: iemand bedriegen. Jakob betekent dus ook: bedrieger. In dit verhaal kun je lezen waarom Jakob die naam verdiend heeft.
Begraven [2]
Als mensen begraven werden, werd hun lichaam in linnen doeken gewikkeld. Ook werd er vaak een soort zalf van olie en lekker ruikende kruiden op de doeken gesmeerd. Die zalf zorgde ervoor dat het lichaam in de warme omgeving niet zo snel ging stinken.
Belangrijk?!
Bij ons zijn jongens en meisjes even belangrijk. Maar in de tijd van de Bijbel was dat anders. Toen werd het verhaal van een man eerder geloofd dan het verhaal van een vrouw. Dat de leerlingen het verhaal van de vrouwen onzin vinden, was dan ook niet zo gek. Maar daarom is het juist bijzonder dat de vrouwen als eerste het goede nieuws horen!
Belasting voor de keizer
In de tijd van Jezus was Tiberius de keizer van het Romeinse rijk. Herodes Antipas was toen de koning van Galilea en Perea. Herodes was dus in dienst van de keizer. Hij moest alles wat er in zijn koninkrijk gebeurde, doorgeven aan de keizer.
Beloofd is beloofd
Al in Genesis belooft God het land Kanaän aan de voorouders van de Israëlieten. God zegt tegen Abraham dat hij van hem en zijn kinderen een groot volk zal maken. Abrahams nakomelingen zullen in het land Kanaän wonen, God zal het land aan hen geven. Het beloofde land wordt voorgesteld als een land waar het goed zal zijn om te wonen. In de tekst die je net gelezen hebt, wordt het als een heel groot land beschreven.
Benen breken
Als iemand aan een kruis gehangen was, kon het lang duren voordat hij stierf. Maar op sabbat mocht er niemand meer aan een kruis hangen. Daarom werden de benen van iemand aan het kruis op een gegeven moment gebroken. Hij kon dan niet langer op zijn benen steunen. Daardoor stierf hij sneller.
Bij Dagon op het dak
Dagon was één van de belangrijkste goden van de Filistijnen. Hij was waarschijnlijk de god van de zee. En misschien was hij ook de god van de vruchtbaarheid. Als bijvoorbeeld het graan niet goed groeide, baden de mensen tot deze god.
Bij de koning
Aan het hof van de koning golden veel regels. Niemand mocht bijvoorbeeld ongevraagd naar de koning toe gaan, zelfs de koningin niet. En als iemand bij de koning op bezoek was, moest alles volgens vaste regels gebeuren.
Bij elkaar
De eerste christelijke gemeentes kwamen bij mensen thuis bij elkaar. Ze vierden de maaltijd met elkaar, zongen liederen en lazen uit de heilige boeken. Als er een brief van Paulus kwam, werd die tijdens zo’n bijeenkomst voorgelezen.
Bijnamen [2]
Sommige leerlingen van Jezus hebben meer dan één naam. Zo waren ze makkelijker uit elkaar te houden, zoals Simon Petrus en Simon Kananeüs.
Blind zijn
In Nederland zijn er ongeveer 76.000 mensen blind. Dat betekent niet per se dat ze helemaal niets meer zien. Maar ze zien dan in ieder geval heel weinig. Mensen worden ‘blind’ genoemd als ze niets of minder dan 5% zien.
Blusvliegtuigen
Als er een grote brand is, bijvoorbeeld een bosbrand, gebruikt de brandweer soms blusvliegtuigen om te kunnen blussen. Want met een vliegtuig kom je op plekken waar je anders niet makkelijk kunt komen. Bovendien hoeft het water dan niet per se uit de buurt te komen.
Boeken
Boeken waren heel kostbaar in de tijd van de Bijbel. Ze werden namelijk allemaal met de hand overgeschreven. Dat was dus een langzaam en precies werk! Alleen rijke mensen konden boeken betalen, en ze waren daar heel zuinig op; 50.000 zilveren munten was heel veel geld!
Bomen in de Bijbel
In het verhaal zit Debora altijd onder een palmboom. Daar kunnen mensen haar vinden als ze een vraag hebben.
Brieven van Paulus
Het Nieuwe Testament bestaat uit 27 boeken. De meeste van deze boeken zijn brieven: 21 boeken hebben de vorm van een brief. En in dertien van deze brieven staat dat Paulus de schrijver is. Van de schrijvers van de boeken van het Nieuwe Testament heeft Paulus de meeste boeken geschreven. Hij is dus erg belangrijk in de Bijbel.
Brieven voor de synagogen
De eerste christenen hadden nog geen kerken waar ze samenkwamen, zoals nu. Ze gingen naar de Joodse synagoge. Daarom gaat Saulus naar de synagogen toe als hij christenen zoekt. Maar hij mag niet zomaar mensen gevangennemen: daarvoor heeft hij toestemming van de hogepriester nodig. Die toestemming staat in de brieven die Saulus mee krijgt.
Brood breken
Paulus gaat in dit verhaal met de mensen eten. Hij pakt het brood, breekt dat in stukken en dankt God. De eerste christenen moesten dan meteen denken aan de laatste maaltijd van Jezus en zijn leerlingen.
Brood delen zoals Jezus
Vlak voordat Jezus verraden werd en stierf, at hij samen met zijn leerlingen (kijk maar in Route 2 Stap 105, Lucas 22:14-34). Deze maaltijd werd later heel belangrijk voor de eerste christenen. Ze aten met elkaar, en braken dan een brood in stukjes om aan Jezus te denken. We kennen de maaltijd nog steeds: in de kerk vieren mensen het avondmaal met elkaar. Zo worden ze herinnerd aan Jezus’ dood en opstanding.
Broodstad zonder brood
In Juda was hongersnood. Er was daar wel vaker te weinig eten. Dat kwam doordat er maar weinig water was. Er waren niet veel rivieren, en ook nog geen waterleidingen en kranen. Daarom waren de mensen helemaal afhankelijk van regen. Zonder regen groeiden de planten niet, en was er geen eten voor de mensen en de dieren.
Bruiloft
In de tijd van de Bijbel zochten ouders vaak een vrouw voor hun zoon. Ze betaalden dan een bruidsprijs aan de ouders van de bruid. Die gaven hun dochter dan geld en spullen mee, de bruidsschat.
Cadeaus voor de koning
Wierook en mirre zijn stoffen die heel lekker ruiken. Ze werden gebruikt bij offers, maar ook als iemand koning werd. Een priester of een profeet goot dan wat olie over het hoofd van de koning. Er zat een klein beetje wierook en mirre door die olie heen, zodat die lekker ging ruiken.
Christenen in Rome
In Rome woonden veel Joden. Zij stichtten de eerste kerk. Dat was nog gewoon in de synagoge. Maar toen Paulus zijn brief schreef, waren de christenen niet meer welkom in de synagoge. Ze hadden daarom eigen plekken om samen te komen.
Daniël
Het bijbelboek Openbaring heeft veel overeenkomsten met het bijbelboek Daniël uit het Oude Testament. Bijvoorbeeld de beschrijving van God als een man met wit haar op een troon, met rivieren van vuur (kijk maar eens in Route 3 Stap 60, Daniël 7:9-12).
Dansende vrouwen
Als het leger van Saul teruggaat naar Jeruzalem, staan er overal vrouwen te dansen en te zingen. Dat gebeurde vaker in de tijd van de Bijbel. Als het leger van Israël vijanden had overwonnen, werden er liederen gemaakt om dat te vieren. Die werden dan gezongen door vrouwen die er vrolijk bij dansten. Kijk ook maar eens in Exodus 15:20-21.
David bidt tot God
David weet dat hij erg schuldig is. In de psalm staat niet wat hij precies verkeerd gedaan heeft. Misschien vindt David dat zijn schuld daarvoor te groot is. Hij zegt zelfs dat hij altijd al schuldig was tegenover God.