Wat is Simchat Thora (Vreugde van de wet)?

Herken je dat? Je leeft weken toe naar Kerst, vaak met de nodige drukte, maar voor je het weet is het 26 december – een abrupt einde van de feestvreugde. Kan het ook anders? Jazeker, loop maar even mee in de Joodse kalender. Daarin steunen de feesten elkaar. Pesach is een feest dat er zijn mag. Er wordt vooraf zelfs geboend en gepoetst. Maar daarna is het niet meteen afgelopen. We gaan verder naar Sjavoe‘ot, het Wekenfeest (sjèva‘ is zeven). Sjavoe‘ot is de afsluiting van Pesach. Dat is het feest geworden van de gave van de Thora. Het van oorsprong Griekse woord Pinksteren betekent niets anders dan vijftigste – de vijftigste dag van Pesach wel te verstaan. Pinksteren is daarmee het slotfeest van Pesach.

Net als bij Pesach hoort ook bij Loofhutten een slotfeest. Pesach (Pasen) en Sjavoe’ot hebben in de kerk een nieuwe betekenis gekregen, maar Loofhutten is nooit door de kerk overgenomen. Het is van oorsprong een najaars-oogstfeest. Men haalde de oogst binnen en bleef op het land slapen om de oogst veilig te stellen. De mensen sliepen in gammele hutjes, gemaakt van het materiaal dat voorhanden was. Je kon zo door het dak kijken. Het was allesbehalve veilig, maar werd toch gedaan. Israël was na de uittocht uit Egypte ook niet comfortabel op reis gegaan, maar had in kwetsbare tenten geleefd. De loofhutten roepen de herinnering op aan de tenten in de woestijn, toen God zijn volk veilig thuisbracht. Acht dagen duurt het feest, maar het eindigt niet in het niets. Direct na de achtste dag vieren we Simchat Thora, ‘de vreugde van de wet’.

Simchat Thora verwijst, zoals de naam al zegt, naar de vreugde die je aan de Wet beleeft. Dat is werkelijk een belevenis. Wat wordt gevierd is dat de lezing van de Thora in de synagoge eindigt. Het laatste hoofdstuk van Deuteronomium verhaalt de dood van Mozes, de profeet, en belangrijker: de vriend van God. Hij kent God ‘van aangezicht tot aangezicht’. Mozes kijkt over het land waar hij niet zal komen, over ha’arets. Degene die de laatste verzen van de Thora mag lezen heet de Chatan Thora, ‘Bruidegom van de Wet’. Het is een enorme eer die je te beurt valt als je Bruidegom van de Wet mag zijn. Na de lezing moet de tekst op de boekrol weer helemaal teruggerold worden. Dat is een hele klus. Toch iets anders dan de Thora op je smartphone. Maar wat is er een feestvreugde als je de ommegangen met de Thorarol meemaakt!

Dan wordt de Thorarol weer een stukje afgerold, aan het begin uiteraard. Daarom heet de tweede Bruidegom Chatan Bereesjiet, ‘de Bruidegom van het Begin.’ Zo begint het boek Genesis, het eerste boek van de Thora: Bereesjiet, ‘In het begin schiep God de hemel en de aarde’. Het is allemaal geen toeval: Mozes kijkt zijn ogen uit over het land, in het Hebreeuws ha‘arets. Dat leest de Bruidegom van de Wet. De Bruidegom van het Begin gaat verder: in het begin schiep God de hemel en de aarde (ha’arets). Je kunt afhankelijk van de context ‘land’ of ‘aarde’ vertalen. Israël is het land, maar dat wordt zomaar vergroot tot de aarde.

Het bovenstaande heb ik geschreven terwijl de oorlog in het Midden-Oosten in alle hevigheid voortgaat en verder uitdijt. Het heeft voor mij geen zin om getallen van slachtoffers te noemen. Het zijn er tienduizenden, maar getallen hebben geen gezicht, geen profiel. Ik weet door m’n herhaalde verblijf in Israël en de Palestijnse Gebieden hoe de diepgezaaide haat langzaam naar de oppervlakte kwam. Komt het echt weer goed? Dat lijkt mij een klus voor de Messias en tot zolang voor wijze, betrokken mensen. Uit naam van al die geschonden kansloze kinderen.

Piet van Midden is PKN-predikant, oudtestamenticus en vader van een joods gezin.