Geloof in de Bijbel

‘Geloven’ betekent: iemand vertrouwen of iets voor waar houden. In de Bijbel heeft geloof vooral te maken te maken met de relatie tussen God en mensen. Belangrijke kenmerken van dit geloof zijn het bewustzijn van mensen dat er een God bestaat en het vertrouwen dat God hen niet in de steek laat.

‘Geloven’ betekent in het Oude Testament meestal: vertrouwen op God. Maar geloof vraagt ook om trouw en gehoorzaamheid van de mens aan God.
De relatie tussen God en mensen heeft in het Oude Testament verschillende kenmerken.

Geloven is het erkennen dat je als mens afhankelijk bent van God. God is degene die de aarde en de hemel geschapen heeft, en van wie de hele schepping afhankelijk is.

Geloven betekent ook: God aannemen als de enige ware God, en geen andere goden vereren (zie Exodus 20:3).
Het Hebreeuwse woord voor ‘geloven’ (ʾaman) betekent meestal: vertrouwen op God. In sommige gevallen heeft dit werkwoord de betekenis: iets voor waar houden.
In deze teksten ligt de nadruk op het erkennen van Israëls God als de enige ware God (zie Jesaja 43:10).

Ontzag hebben voor God is een van de grondslagen van het geloof van de Israëlieten. Na de doortocht door de Rode Zee krijgen de Israëlieten ‘ontzag voor de HEER en stellen ze hun vertrouwen in hem’ (Exodus 14:31).

Geloof is: vertrouwen op een God die een speciale band heeft met Israël door het verbond dat hij met zijn volk gesloten heeft. Dit verbond brengt een plicht voor God met zich mee: zijn blijvende liefde en trouw voor Israël (zie Deuteronomium 7:9). De plicht voor de Israëlieten is dat zij God liefhebben en zich houden aan zijn wetten.
Het meer persoonlijke geloof wordt verwoord door de dichters in de Psalmen (zie bijvoorbeeld Psalm 116:10).

Geloof is niet het aannemen van ideeën of dogma’s, maar de houding van de mens die weet dat hij van God afhankelijk is. Die houding is: trouw en gehoorzaam zijn aan God en vertrouwen op hem.
Een voorbeeld van een geloofsheld uit het Oude Testament is Abraham. Hij doet wat God van hem vraagt, in het vertrouwen dat God zijn belofte na zal komen (Genesis 15:6).

‘Geloof’ is in het Nieuwe Testament de term waarmee christenen hun overtuiging aanduiden. Gelovigen zijn mensen die in God geloven en in de redding die hij bracht door zijn zoon Jezus Christus.

In de Griekse wereld hadden de woorden pistis (‘geloof’) en pisteuoo (‘geloven’) de algemene betekenis: vertrouwen stellen in een persoon of een zaak. In het Nieuwe Testament hebben deze woorden meestal de specifieke betekenis: geloven in God en in Jezus Christus.
Het geloof in God en zijn Zoon Jezus Christus is een centraal thema in het Nieuwe Testament. Toch wordt in de afzonderlijke delen van het Nieuwe Testament dit thema op verschillende manieren belicht.

In het onderwijs van Jezus, zoals dat te vinden is in de eerste drie evangeliën, zien we invloed van de oudtestamentische betekenis van ‘geloven’. Geloof staat voor Jezus gelijk aan vertrouwen in God. Hij spoort de mensen aan om hun vertrouwen te stellen op God als koning en Vader, en op zijn macht om te genezen en te redden.

In het evangelie en de brieven van Johannes krijgt geloof een meer intellectuele lading. Geloven in Christus staat gelijk aan het kennen van Christus: het aannemen dat hij de messias is en de Zoon van God.

Bij Paulus ligt de nadruk op de onmisbaarheid van het geloof voor een mens. Alleen als iemand geloof heeft, staat hij in de juiste relatie tot God (Romeinen 1:17). Alleen dan is hij in staat om op de juiste manier te handelen.

In de brief aan de Hebreeën is geloven het bewustzijn van God en van de niet-zichtbare, eeuwige wereld. Hebreeën 11:1 verwoordt dit als volgt: ‘Het geloof legt de grondslag voor alles waarop we hopen, het overtuigt ons van de waarheid van wat we niet zien.’

In de brief van Jakobus staat kritiek op een vorm van geloof waarin moraal geen rol speelt. Geloof zonder daden is nutteloos; geloven en handelen moeten hand in hand gaan (Jakobus 2:14-22).

De pastorale brieven, Judas en Openbaring verwijzen met ‘geloof’ meestal naar de christelijke overtuigingen. De kerk werd zich steeds meer bewust van haar positie in een niet-gelovige omgeving en voelde de noodzaak om te strijden voor het geloof en eraan vast te blijven houden (Judas 1:3).

Geloven betekende voor de eerste christenen: het aannemen van het evangelie van Jezus Christus, en het stoppen met hun zondige leven en de verering van afgoden.

Voor de vroegste generatie christenen was geloof in de eerste plaats het aannemen van het evangelie: de boodschap dat God verlossing gebracht heeft door Jezus Christus, die aan het kruis is gestorven, maar door God uit de dood is opgewekt. Geloven was het aanvaarden van Jezus als Heer en messias (Handelingen 2:36-38).

Als mensen het evangelie hadden aangenomen, behoorden ze tot de ‘gelovigen’ (Handelingen 11:21). Daarna volgde vaak de doop als teken van hun bekering (Handelingen 18:8).
Gelovigen kregen vergeving van zonden (Handelingen 10:43) en ontvingen de heilige Geest (Handelingen 8:15-17).

De belangrijkste kenmerken van het geloof in de beginfase van de kerk zijn: