Inleiding Psalmen

Het boek Psalmen is een verzameling van 150 liederen. In het Hebreeuws heet het boek tehiliem, ‘lofliederen’. Al meer dan 2500 jaar worden deze liederen gebruikt om God te prijzen en te danken. Eerst gebeurde dat in de tempel in Jeruzalem, later ook in synagogen en kerken. En natuurlijk gewoon bij mensen thuis.

De meeste psalmen zijn geschreven om gezongen te worden in de tempel, in de eredienst. Ze werden gezongen door officiële tempelzangers. Boven sommige psalmen staat nog op welke wijs die psalm gezongen moest worden (bijvoorbeeld Psalm 22; Psalm 45). Als de tempelzangers zongen, speelden muzikanten daarbij op hun instrumenten.

Het boek Psalmen is over een lange tijd ontstaan, van kleine tot steeds grotere verzamelingen liederen. Eén zo’n verzameling bestaat bijvoorbeeld uit psalmen die iets met David te maken hebben (Psalm 3-41; Psalm 51-71 en Psalm 138-145). Een andere verzameling bestaat uit liederen voor de reis naar Jeruzalem (Psalm 120-134). En zo zijn er nog meer verzamelingen van psalmen die samen zijn ontstaan of samen werden gebruikt.

Rond 200 voor Christus was het boek zoals het nu is. Toen werd ook de verdeling in vijf delen gemaakt. Misschien is er gekozen voor vijf delen omdat er ook vijf boeken van Mozes zijn. Een andere verklaring is dat de vijf delen het verhaal vertellen van Israël: hoe onder David en Salomo een koninkrijk ontstond (deel 1-2: Psalm 1-41 en Psalm 42-72), hoe dat koninkrijk door de Babyloniërs werd verwoest (deel 3: Psalm 73-89), hoe de mensen uit Juda weggevoerd werden (deel 4: Psalm 90-106), en hoe het volk terugkeerde naar Jeruzalem (deel 5: Psalm 107-150). Zo maak je in de psalmen alle hoogtepunten en dieptepunten van Gods volk mee.

De psalmen zijn heel verschillend, maar één thema komt steeds terug: God is groot, en daarover moet je zingen, halleluja! In de wereld van de Bijbel had dat een heel duidelijke betekenis. Als mensen God met liederen eerden, gaven ze daarmee aan dat hij een machtige koning was. Niet alleen over de aarde, maar ook over de hele schepping en over alle andere goden.

God is groot. Maar dat betekent niet dat het altijd goed gaat met mensen die hem trouw zijn. Soms hoor je in een psalm één mens zijn ellende uitschreeuwen (bijvoorbeeld Psalm 22; Psalm 35; Psalm 42; Psalm 43; Psalm 102). In andere psalmen roept het hele volk God om hulp (bijvoorbeeld Psalm 44; Psalm 74; Psalm 79; Psalm 137). Door de rauwe taal komen de woorden van angst en wanhoop heel dichtbij. En dat is precies de bedoeling: God moet weten hoe ernstig de situatie is. Toch eindigen de klaagpsalmen bijna altijd met hoop: nu lijkt God ver weg, maar er komt zeker een moment waarop hij de mensen in nood zal redden.

Sommige psalmen zijn geschreven als lessen over God en zijn wetten. Dat begint al bij Psalm 1, waarin staat dat je dicht bij God moet leven. Dan pas heeft je leven zin (zie ook Psalm 49 en 90).

Andere psalmen vertellen in het kort de geschiedenis van Israël. Die geschiedenis was als lied makkelijker te onthouden. Zo leren mensen hoe goed God geweest is voor zijn volk (bijvoorbeeld Psalm 78; Psalm 105; Psalm 106).

In veel Bijbelse poëzie vind je het parallellisme. Bij een parallellisme zet de dichter twee zinnen na elkaar die ongeveer hetzelfde betekenen. Bijvoorbeeld: ‘Laat er vrede zijn in de stad, / laat er rust zijn binnen de muren’ (Psalm 122:7).

Het is interessant om dit soort ‘dubbele’ teksten heel precies te lezen. Staat er echt twee keer hetzelfde? Of zijn er toch kleine maar belangrijke verschillen? Als je daar goed op let, begrijp je beter wat de schrijver wil zeggen.

In de psalmen komen alle emoties voor die mensen kunnen ervaren: vreugde, dankbaarheid, verwondering, maar ook verdriet, angst, wanhoop en zelfs wraak. Daardoor kunnen de psalmen je in bijna elke situatie helpen om je gevoelens te verwoorden en bij God te brengen.

Sommige psalmen zijn heel lang. Als je die wilt lezen, kun je bijvoorbeeld een paar verzen kiezen en daar een tijdje over nadenken.