Inleiding Jona
Wat is het verhaal achter de tekst?
Een verhaal over een profeet
Het Bijbelboek Jona is anders dan de andere profetenboeken. Het is geen boek met profetische uitspraken, maar een kort verhaal over een profeet: Jona, de zoon van Amittai. De naam Jona betekent: duif.
We weten weinig over het leven en het werk van Jona. Hij wordt als profeet genoemd in 2 Koningen 14:25. Hij leefde in de achtste eeuw voor Christus, in dezelfde tijd als koning Jerobeam II van Israël (787-747 voor Christus). Meer weten we niet over hem.
In het boek Jona staan veel woorden en uitdrukkingen uit het Aramees en het latere Hebreeuws. Daarom denken de meeste uitleggers dat het verhaal opgeschreven is tussen 500 en 250 voor Christus.
Waar gaat het boek over?
God stuurt Jona naar Nineve, de hoofdstad van het Assyrische rijk. De Assyriërs hadden veel landen ten oosten van Israël veroverd. Ze probeerden ook Israël en Juda te veroveren. Jona moet de inwoners van Nineve namens de God van Israël waarschuwen. God zal hen straffen omdat ze veel slechte dingen doen.
Eerst weigert Jona om die opdracht uit te voeren. Hij vlucht in een schip de Middellandse Zee op, weg van Nineve. Maar God zorgt voor een grote storm. Pas als de zeemannen Jona in zee gooien, wordt de zee rustig. Jona wordt gered door een grote vis, die hem na drie dagen uitspuugt op het strand. Daarna besluit Jona om toch naar Nineve te gaan. Als Jona aan de 120.000 inwoners van Nineve vertelt dat de stad verwoest zal worden, luisteren ze naar hem. Ze veranderen hun slechte leven. Dat is precies wat God wil. Daarom straft hij Nineve niet.
De profeet Jona is daar niet tevreden over. Maar hij leert zo wel dat God vol liefde is, en dat hij geduldig is: God wil niet dat er zoveel mensen en dieren in Nineve sterven (Jona 4:11).
Wat zijn de thema’s in het boek?
Vluchten voor een opdracht
Het boek Jona gaat over de relatie tussen God en een profeet. Mag een profeet een opdracht van God weigeren?
Over die vraag gaat het in Jona 1-2. Jona leert dat het geen zin heeft om voor een opdracht van God te vluchten. Wat Jona ook doet, God zorgt ervoor dat Jona niet aan zijn opdracht kan ontsnappen.
God kiest voor het leven
Als God een plan heeft, kan er dan nog iets veranderen? Doet God altijd precies wat hij zegt, of van plan is?
Over die vragen gaat het in Jona 3-4. Jona leert dat God het leven altijd belangrijker vindt dan de plannen die hij gemaakt heeft. Jona waarschuwt de mensen in Nineve voor een grote ramp: God gaat de stad verwoesten. Maar Jona moet blij zijn dat God die ramp niet laat gebeuren. Het leven van de mensen en de dieren is belangrijker dan de voorspelling van Jona!
Een nieuw begin
In elk hoofdstuk van het boek Jona gebeurt wel iets wonderlijks. In Jona 1 verdwijnt de storm nadat Jona in zee gegooid is. In Jona 2 zit Jona drie dagen en drie nachten in de buik van een grote vis. In Jona 3 horen de inwoners van Nineve de boodschap van Jona, en ze veranderen hun slechte gedrag meteen. In Jona 4 groeit een plant in één nacht zo snel, dat Jona de volgende dag in zijn schaduw kan zitten…
Die wonderen worden niet verteld om van Jona een heel bijzondere profeet te maken. Ze staan in het verhaal om de lezers te leren hoe groot de liefde van God is. Zelfs mensen die straf verdienen, krijgen van God de kans en de tijd om hun leven te veranderen, en een nieuw leven te beginnen.
Hoe kun je dit boek lezen?
Jona gedraagt zich heel anders dan je van een profeet verwacht. Juist daardoor komt zijn verhaal heel dichtbij: als lezer maak je zijn angst, twijfel en woede helemaal mee. Tijdens het lezen kun je steeds zien waarom Jona bepaalde dingen doet, en hoe God daar dan mee omgaat.