Vluchtelingen in de Bijbel: Adam en Eva

Wist je dat er heel veel verhalen in de Bijbel staan over vreemdelingen en vluchtelingen? In deze serie belichten we er een aantal. Waarom gaan de hoofdpersonen op pad? Wat treffen ze aan in hun nieuwe thuisland? Raken ze God onderweg kwijt, of komt hij juist in het onbekende heel dichtbij? En wat voor spiegel houden ze ons voor, in hun angst en wantrouwen tegenover het onbekende, maar ook in hun moed en hun vaardigheid datgene vast te houden waar het werkelijk om gaat?

In deze eerste blog het verhaal van Adam en Eva, of, zoals de tekst zegt, ‘de man en zijn vrouw’. Het begint eigenlijk te mooi om waar te zijn. De man en zijn vrouw wonen in een tuin die God zelf heeft aangelegd, met aanlokkelijke bomen en een rivier om alles te bevloeien (Genesis 2:9-10). Voor de eerste lezers van Genesis staat dit haaks op hun dagelijkse ervaring: de strijd om voldoende water en de eeuwige onzekerheid of hun velden morgen, volgende maand, volgend jaar weer voldoende zouden opleveren.

Om de verbazing compleet te maken, zijn de man en zijn vrouw naakt – en ze schamen zich niet. In de Oud-oosterse cultuur, waarin overwonnen vijanden werden uitgekleed om hun schande zichtbaar te maken, is dit een opvallende tegenstelling. In Eden was alles anders!

Maar dan gaat het mis. Een slang, een verboden vrucht en wat gestamelde excuses verder zien we de man en zijn vrouw buiten de tuin terug. Aangekleed. Zwoegend voor hun dagelijkse bestaan. Verdreven uit de tuin die ze hadden mogen bewonen. Vervreemd van de God die hen daar had geplaatst. Langzaam maar zeker beginnen hun ervaringen te lijken op die van de meeste mensen in de tijd van de Bijbel. Ze zijn niet langer ‘de mens en zijn vrouw’, maar Adam en Eva, een hardwerkend echtpaar met de nodige opvoedproblemen. Heel gewoon. Toch?

Maar – en daar gaat het om – hun ervaringen buiten de tuin zijn het tegenovergestelde van ‘gewoon’! Honger, schaamte, geweld en dood horen volgens Genesis 2 en 3 niet bij de tuin waarin God de mensen geplaatst had. Ze horen bij de ballingschap die begon toen het eerste mensenpaar uit de tuin werd verdreven, en die duurt tot op vandaag.

Het verhaal van Adam en Eva kan helpen om het geloof in een goede God te rijmen met het dagelijkse, vaak harde bestaan. Maar het zadelt de lezer ook op met een eeuwig gevoel van heimwee. Een gevoel van heimwee dat verbinding geeft met de vluchtelingen van nu. Want wie Genesis 3 en 4 gelezen heeft, voelt aan dat ontheemd zijn niet is beperkt tot inwoners van AZC’s. Het is de basis van mens-zijn buiten de tuin.

Anne-Mareike Schol-Wetter
Hoofd Bijbelgebruik Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap