Ootmoedig wandelen met je God

Toen ik bij mijn intrede in het klooster een exemplaar van de Regel van Benedictus door de toenmalige abt overhandigd kreeg, had hij er met de hand een regel uit de profeet Micha in geschreven: ‘Dat je nederig met je Heer mag wandelen’ (Micha 6:8). Ik heb dat vers altijd met mij meegedragen. Natuurlijk viel mij meteen de nederigheid op, een van de meest centrale maar ook de moeilijkste deugden die je als monnik zou moeten beoefenen. Soms vond ik het een bevrijding: je hoeft geen grote prestaties te leveren want je gaat al je wegen niet alleen. Soms had ik het er ook moeilijk mee: wanneer je je verbonden voelt met God, betekent dat dan dat je jezelf wegcijfert? Op de een of andere manier heeft die combinatie – gaan mét God en tegelijk de race niet hoeven winnen – mij staande gehouden.

Later ging ik bij verschillende vertalingen te rade. Ik was benieuwd welke versie mijn wijze monastieke vader had gekozen. En ik vond verschillende formuleringen die er toch allen net een andere draai aan gaven. In de Willibrordvertaling staat bijvoorbeeld: ‘dat Gij u tegenover God ootmoedig gedraagt’. Het woord ‘ootmoed’ is tegenwoordig niet meer echt in de mode. Maar mij spreekt daarin, net als in het woord ‘deemoed’, aan dat er kennelijk moed nodig is om de juiste, bescheiden houding te vinden. Dat God een ‘tegenover’ is, sprak me dan weer minder aan, en ook dat het beeld van de weg verdwenen was. Want juist voor een monnik gaat het niet zozeer om een gedragscode maar om een houding waarin je met God onderweg bent. Gelukkig zat de Herziene Statenvertaling daar weer dichterbij: ‘ootmoedig te wandelen met uw God’. Mijn abt zat daar ergens tussenin. Hij had uit zijn decennialange geestelijke lezing van de Schrift kennelijk overgehouden dat de weg die je met God gaat, nederigheid van je vraagt, met vallen en opstaan.

Het is vanuit een monastiek theologisch perspectief moeilijk te zeggen welke vertaling nou juist is of het dichtst bij de ‘ware’ betekenis van het profetenwoord komt. Is het criterium de oertekst? Of de theologische traditie? Ik durf te zeggen dat dat voor mijn abt niet de beslissende factoren waren. Een schriftwoord kan vanuit je innerlijk gaan leven. Dat geldt trouwens niet alleen voor woorden die je al vanaf je kindertijd kent. Ik was vanuit mijn katholieke opvoeding niet zo vertrouwd met Micha dat ik mij aan welke vertaling dan ook gehecht voelde. De woorden moeten een gevoelige snaar bij je raken. Daar steeds dieper in te duiken en uit te diepen welk woord het dichtst bij je beleving staat, is een spannende en spirituele toegang tot de Schrift.

In de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 en in de NBV21 staat: ‘nederig de weg te gaan van je God’. Dat komt dicht bij het handgeschreven vers in mijn uitgave van de Regel. De weg staat erin, maar dat het de weg ‘van’ God is en niet de weg ‘met’ God raakt me minder. Want mijn levensweg zal ik zelf moeten gaan, en daarbij vertrouwen dat God met mij meegaat. De nederigheid was dan weer terug, in plaats van de ootmoed. Toch was ik aan dat tweede woord gehecht geraakt. Dus in mijn beleving zou het zijn: ‘dat je ootmoedig mag wandelen met je God’ – liever dan met mijn ‘Heer’. Maar goed, zo staat het in geen van de vertalingen. Zal ik de opdracht in mijn Regel dan maar veranderen? Nee, toch niet. Als monastiek theoloog heb ik door dit vers mogen ervaren hoe spannend de verschillen tussen vertalingen kunnen zijn, en dat je daar veel van kunt leren.

Maar blijf ook de spirituele stem horen die door de woorden heen klinkt – ootmoedig wandelend met je God!

Prof. dr. Thomas Quartier is benedictijnermonnik in Leuven, hoogleraar Liturgie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de KU Leuven en medewerker van het Titus Brandsma Instituut. Dit jaar is hij Theoloog des Vaderlands. Onlangs verscheen Blijven. Omarm wat op je pad komt, Baarn 2022.

Thomas Quartier, ‘Ootmoedig wandelen met je God’ in: Met Andere Woorden 41/1 (2022), 18-19.

Lees meer artikelen uit Met Andere Woorden jaargang 41