Wat is chanoeka?

Chanoeka (wat ‘inwijding’ betekent) is het jaarlijkse feest van de tempelwijding. Op dit feest wordt de herinwijding van de tempel in Jeruzalem in 164 voor Christus gevierd. Het is ook wel bekend als het ‘feest van de lichtjes’. 

Chanoeka begint op de vijfentwintigste dag van de maand kislew (november/december) en duurt acht dagen. 
Het feest herinnert aan gebeurtenissen die in 1 en 2 Makkabeeën worden beschreven. In de tweede eeuw voor Christus was Antiochus IV Epifanes koning van Syrië. Ook Judea viel onder zijn macht. Hij had de tempel in Jeruzalem ontheiligd door er afgodsbeelden in te plaatsen. Het Joodse volk kwam tegen hem in opstand en in 164 voor Christus werd hij verslagen en werd de tempeldienst in ere hersteld.

Volgens de verhalen uit de traditie speelde de vondst van een kruikje olie een belangrijke rol bij de herinwijding van de tempel. Toen de tempel was gereinigd, moest men namelijk het licht in het heiligdom weer aansteken (zie Exodus 27:20-21). Er werd echter maar een klein beetje zuivere olie gevonden, genoeg voor één dag. Toch bleef de lamp door een wonder acht dagen lang branden. Dat was voldoende voor de duur van de herinwijding. Dit wonder wordt nog steeds herdacht met het aansteken van een speciale kandelaar.

Na de verwoesting van de tweede tempel door de Romeinen in 70 na Christus bleven de Joden Chanoeka vieren als een lichtfeest. Zowel thuis als in de synagoge wordt acht dagen lang een volgend lichtje van de chanoekia aangestoken. Deze chanoekia lijkt op de zevenarmige kandelaar uit de tempel, maar heeft acht armen. Soms heeft de lamp ook een negende arm: met dit lichtje worden de acht lichtjes steeds aangestoken. 
Kinderen spelen met een tolletje waarop in het Hebreeuws de beginletters staan van de woorden ‘een groot wonder is daar gebeurd’. Ook krijgen ze cadeautjes. 
Ter herinnering aan het oliewonder eet men soefganiot, een soort oliebollen, en latkes, in olie gebakken aardappelkoekjes.