De eredienst in de synagoge

In de tijd van het Nieuwe Testament was er in veel steden en dorpen waar Joden woonden een synagoge. Niet alleen in de Joodse gebieden Galilea en Samaria, maar ook daarbuiten. De synagoge was een belangrijke plek voor Joden om elkaar te ontmoeten en op sabbat bij elkaar te komen voor de eredienst.

Aan het hoofd van iedere synagoge stonden een of meer leiders. In het Nieuwe Testament komen we de namen tegen van Jaïrus, de leider van de synagoge in Kafarnaüm (Lucas 8:41) en van Crispus en Sotones, de leiders van de synagoge in Korinte (Handelingen 18:8; Handelingen 18:17).
Deze leiders waren er verantwoordelijk voor dat alles ordelijk verliep. De leider van een synagoge in Galilea wordt boos op Jezus, omdat hij mensen op sabbat geneest (Lucas 13:14). Tegen de zieke mensen zegt hij dat ze maar op een andere terug moeten komen om genezen te worden.

De leider van de synagoge zorgde er ook voor dat de eredienst op sabbat goed verliep. Hij vroeg een schriftgeleerde om een stuk uit de vijf boeken van Mozes voor te lezen en wees iemand anders aan om een stuk uit de profetenboeken te lezen.
Het voorlezen uit de heilige boeken gebeurde staande vanachter een tafel waar de boekrol op lag. Als Jezus in de synagoge van Nazaret opstaat om een stuk voor te lezen uit de profetenboeken, geeft de dienaar hem de boekrol van de profeet Jesaja (Lucas 4:17).
Bij het lezen uit de Wet en de Profeten werd waarschijnlijk een vast rooster gevolgd. Van tevoren was dus bekend welk gedeelte er op die sabbat aan de beurt was.

Na het voorlezen uit de Wet en de Profeten nodigde de leider van de synagoge iemand uit om een preek te houden (Handelingen 13:15). Dat gebeurt ook in het gedeelte in Lucas. Nadat Jezus weer is gaan zitten, legt hij de mensen in de synagoge van Nazaret uit dat hij zelf degene is over wie de profeet Jesaja het heeft. Ook in andere synagogen maakt Jezus van dit moment gebruik om de aanwezigen onderricht te geven (Matteüs 4:23; Matteüs 9:35).
Ook Paulus maakt van deze gelegenheid gebruik om in de synagoge van Antiochië uit te leggen dat Jezus de messias is over wie de profeten vroeger hebben gesproken (Handelingen 15:27).