En jullie, wie zeggen jullie dat Ik ben?

Wie is God? Wat, waar, hoe, hoezo, waarom is God? Het zijn vragen die gelovigen al duizenden jaren bezighouden. Iedere cultuur en religie tracht op haar eigen manier een antwoord te vinden op deze vragen. Sommige formuleren een afgelijnde, duidelijke godsvisie. Andere laten ruimte voor twijfel en niet-weten.

Voor christenen betekent God op het spoor komen de Zoon leren kennen: via Jezus kan de mens tot de Vader komen. Jezus is de deur naar God, omdat Hij zelf ten volle mens én God tegelijk is. Niemand komt tot de Vader tenzij door Hem.

De vraag naar de identiteit van Jezus, en dus ook God, staat in de drie synoptische evangeliën (Matteüs, Marcus en Lucas) neergeschreven aan de hand van een bekende vraag: ‘Wie zeggen de mensen dat Ik ben?’ (Matteüs 16:13; Marcus 8:27; Lucas 9:18). Hiermee neemt Jezus poolshoogte in hoeverre de mensen zijn messiasschap begrijpen. Het opvallende antwoord: ‘Johannes de Doper, en anderen zeggen Elia, en weer anderen zeggen dat U een van de profeten bent.’ Het joodse volk herkent in Jezus één van haar gestorven profeten.

Uit deze antwoorden blijkt toch al een zekere ernst waarmee het joodse volk naar Jezus kijkt. Hij is niet zomaar een praatjesmaker: hij heeft een rechtstreekse lijn naar God. Echter, dit is niet de volle waarheid. Hierna daagt Jezus zijn leerlingen uit om nu zelf positie in te nemen: ‘En jullie, wie zeggen jullie dat Ik ben?’ Met deze vraag aan zijn apostelen herneemt Jezus de vraag die de apostelen zich eerder in het evangelie zelf al stelden. Denk bijvoorbeeld aan de storm op het meer: ‘Wie is Hij toch, dat zelfs de wind en het water Hem gehoorzamen?’ (Marcus 4:41).

Vol vertrouwen treedt Petrus naar voren. Als vertegenwoordiger van alle apostelen antwoordt Hij:  ‘U bent de messias’. Dat is volledig juist geantwoord. Douze points voor Simon Petrus. Jezus is inderdaad de Messias, de gezalfde, die één is met de Vader. Deze woorden zijn inderdaad correct, maar … beseffen de apostelen ook wat die inhouden? Eigenlijk niet, zo weten we uit de rest van het Evangelie. De apostelen dachten dat Jezus een triomferende, heersende Messias was. Ze hoopten op een klinkende overwinning op de farizeeën en mogelijk ook de Romeinse bezetter. Zijn arrestatie en kruisiging waren voor hen niet te bevatten teleurstellingen. Na zijn dood keren ze dan ook ontgoocheld huiswaarts. Maar dan, tegen alle verwachtingen in, verrijst de Heer. De leerlingen komen dan tot het besef dat de kruisdood Jezus’ ware identiteit onthuld heeft: Hij is de lijdende dienaar, die vrijwillig zijn lijden aanvaardt en de zonden van de wereld op zich neemt.

Ook vandaag buigen tal van gelovigen en theologen zich over de vraag wie God is. Hierin ligt het gevaar dat we God trachten te definiëren en zo opsluiten in een doosje: mooi en behapbaar. Echter, God laat zich niet in menselijke visies en theoretische kaderen duwen: Hij is Diegene die alles doorbreekt. Wat voor ons mensen soms voor de hand ligt, weerlegt Hij met koppige weerbarstigheid. Proportioneel loon per gewerkt uur? Niet volgens de gelijkenis van de werkers van het elfde uur. De grootste en belangrijkste mensen zullen als eersten eindigen? Toch niet, want de laatsten zullen de eersten zijn. De Messias is de ultieme veroveraar van de wereld? Integendeel, de Messias is de ultieme lijdende dienaar.

In onze zoektocht naar wie God is, is menselijke bescheidenheid bijzonder belangrijk. God overstijgt ons altijd en laat zich niet ketenen. Wanneer wij, net zoals de apostelen, de vraag krijgen: ‘En jullie, wie zeggen jullie dat Ik ben?’, kunnen wij enkel in geloof antwoorden. Dan komt het de mens enkel toe zich voor het aanschijn van God ter aarde te gooien en te zeggen: ik geloof. Maar in wie of wat we dan precies geloven zal nooit volledig onthuld worden. De zelfopenbaring van God is zo vol van schitterend licht dat we erdoor verblind worden. Ten volle God kennen is onmogelijk, daarvoor zijn onze mensenbreinen te beperkt.

Wie is God? We zullen er nooit een sluitend antwoord op vinden. Toch is het deel van het leven van een gelovige om God te blijven zoeken. Wetend dat we nooit een definitief antwoord zullen vinden, is God zo werkbaar in mensen.

Emmanuel Wybo is theoloog en directeur van de Bijbeldienst van het Bisdom Brugge. Ook leidt hij Biblia, het Bijbels Belevingscentrum in Brugge.