Waarom het niet bij Psalm 117 bleef

Door Andries Knevel

Mijn eerste ervaringen met het lezen van de Bijbel zijn niet zo positief. Alhoewel, in de letterlijke zin las ik niet uit de Bijbel, maar werd hij voorgelezen. Dat gebeurde door mijn vader, na de maaltijd. Ik werd geacht te luisteren, maar het sprak me (in mijn vroege jeugd) nou niet bepaald aan. ‘Kan het niet Psalm 117 worden’ jengelden mijn broer en ik dan. U weet wel, die psalm die uit precies twee verzen bestaat.

En mijn vader, toch een man vol humor, ging daar nooit op in. Had hij het maar één keer wel gedaan; we zouden het ons een leven lang herinnerd hebben.

’s Avonds werd de kinderBijbel gelezen. Spannende verhalen, dat wel, maar de religieuze ondertoon of de toepassing ging over mijn hoofd heen. Dat dagelijks Bijbellezen heb ik bij het ouder worden niet overgenomen. Je kreeg wel een Bijbel bij het verlaten van de school en zondagsschool, maar die bleef meestal gesloten.

Ik ben pas echt serieus de Bijbel gaan lezen toen ik 19 jaar oud was. Tijdens mijn studie economie aan de VU te Amsterdam, maakte ik een plotselinge bekering mee waardoor ik voor het eerst van mijn leven echt de Bijbel ging lezen.

En wow, wat een geweldige ervaring! Nachtenlang las ik de Bijbel, met name de brieven van Paulus. Ik was zelfs enigszins teleurgesteld dat hij er zo weinig had geschreven. ‘Geef mij meer, Paulus’, riep ik dan.

Wat het was dat me aansprak? In mijn woorden van nu: Het volstrekte genadekarakter van het heil. Onverdiende genade voor een zondaar. En dat was wat ik in die dagen en de jaren erop nodig had. De vrolijke ruil van Luther. Hij (Jezus, niet Luther) mijn zonden en ik zijn gerechtigheid. Ik las de Bijbel dus op een puriteins-piëtistische manier, en dat heeft voor mij weldadig gewerkt, tot op de huidige dag. De Bijbel was voor mij in die eerste jaren vooral een boek dat ging over de verhouding tussen Christus en mijn ziel. ‘Hoe krijg ik een genadige God’, was een van mijn existentiële vragen en met name de brieven van Paulus gaven mij een antwoord daarop.

Ook tijdens mijn studie theologie, aanvankelijk in Amsterdam en later in Utrecht is deze blikrichting gebleven, in Utrecht met name gevoed door een sfeer van de Nadere Reformatie, die daar toen heerste.

Inmiddels lees ik nog steeds met vreugde in de Bijbel. Maar eerlijk gezegd niet nachtenlang. De ‘Entdeckerfreude’ heeft plaatsgemaakt voor een bezonken omgaan met het Woord.

Alhoewel? Ik kan nog steeds geweldig enthousiast raken als ik een gedeelte in de Bijbel lees, soms bekend, soms onbekend; een tekst die me raakt, die bij me binnenkomt, en waarvan ik dan spontaan denk: ‘Hier ga ik een preek over maken.’ De laatste tijd gebeurt dat vooral met gedeelten uit 1 Johannes. En ja, daar heb ik dus ook over gepreekt.

Maar ik heb in de afgelopen 50 jaar waarin ik nu de Bijbel lees, wel veel (bij)geleerd. De Bijbel is geen dogmatisch handboek dat kant en klaar uit de hemel is komen vallen. De Bijbel is een verzameling van 66 boeken, ieder met een eigen klankkleur en taalveld, met voor sommige van die boeken ook een heel ingewikkelde wordingsgeschiedenis.

Daarmee zeg ik niet veel nieuws, maar die langzame ontdekking heeft voor mij het lezen van de Bijbel wel verrijkt. Het stelt je in staat lastige vragen aan een aantal boeken uit met name het Oude Testament te stellen, zonder daarmee de waarde van deze boeken te minimaliseren. En andersom word je door het intensief lezen van deze boeken ook aardig bevraagd op je gedrag van iedere dag, of op je wereldbeschouwing. De Bijbel is soms een weerbarstig boek. Soms begrijp je er niet zoveel van, maar de methode die ik volg is dan ‘liever langer luisteren’.

Voor mijn werk (het maken van preken, blogs, meditaties en apps) lees ik heel veel in de Bijbel. En ja, eerlijk waar, met heel veel vreugde. En wat vind ik het dan mooi om diep in de achtergrond van een Bijbelboek of een tekst te duiken. En wat een voordeel dat ik de Bijbel (nog een beetje) in het Hebreeuws en Grieks kan lezen.

Maar daarnaast gebruik ik ook een eenvoudig leesrooster, of een dagboek. Om even uit mijn professionele cocon te komen en gewoon, heel eenvoudig, je door een tekst te laten inspireren.

Want dat blijft. Ook na 50 jaar!

Andries Knevel
Theoloog, schrijver en presentator