Nepnieuws over Judas

Door Albert Balk

Wat krijgen we nou – staat er nepnieuws in de Bijbel? Wie maakte zich daar dan schuldig aan? En in wiens straatje paste dit? We nemen een duik in het verhaal dat Petrus vertelt in Handelingen 1:15-20.

Niemand minder dan Petrus verspreidt hier nepnieuws – zij het te goeder trouw. Het fake verhaal dat hij vertelt, gaat over het levenseinde van Judas. Daarover staan twee verschillende verhalen in de Bijbel: in Matteüs 27:3-5 en Handelingen 1:15-20. In Handelingen is Petrus aan het woord. Zijn verhaal over Judas’ levenseinde komt van de straat: iedereen in Jeruzalem weet het, zegt Petrus. En hij beschrijft Judas’ levenseinde als een tragisch ongeval. Judas is gevallen en zijn buik werd opengereten, zodat zijn ingewanden naar buiten kwamen. Waarom staan die gruwelijke details erbij? Is dat misschien om het verhaal geloofwaardiger te maken? Hoe dan ook, Petrus geeft het verhaal van de straat kritiekloos door en komt ook nog eens met een stevige conclusie: God heeft Judas op deze manier gestraft voor zijn misdaad. Het klinkt als een klok, maar het hele verhaal is nepnieuws.

Gelukkig hebben we ook Matteüs 27:3-5. Daar lezen we een heel ander verhaal over Judas’ dood. Volgens mij is dat het échte verhaal. Judas kreeg geen ongeluk, maar heeft in wanhoop zelf een einde aan zijn leven gemaakt, vertelt Matteüs. En waarom? Omdat hij groot berouw had van zijn misdaad: het verraden van Jezus. Judas ging naar de tempel en riep uit: ‘Ik heb een zonde begaan door een onschuldige uit te leveren.’ De reactie van de hogepriesters en de oudsten was ijskoud: ‘Wat gaat ons dat aan? Zie dat zelf maar op te lossen!’ Dan smijt Judas het geld de tempel in en hangt zichzelf op. Hij stond alleen, in de kou, met zijn berouw. Judas’ dood had niets te maken met een straf van God, maar met de onbarmhartigheid van mensen.

Het is goed te verklaren waarom de oudsten en de hogepriesters dit nepnieuws over Judas verspreid hebben. Het was hun bepaald slecht uitgekomen als bekend was geworden dat hun helper uit spijt een eind aan zijn eigen leven had gemaakt. En dit alternatieve verhaal – nepnieuws! – over Judas’ levenseinde heeft tot op de dag van vandaag veel invloed. Veel christenen zijn opgegroeid met het idee dat Judas’ berouw onecht was – het zou alleen maar ‘spijt’ zijn geweest. En, zegt deze uitlegtraditie, dat lag anders bij Petrus. Ook die had een probleem: hij had Jezus driemaal verloochend. Maar Petrus had, zo zegt men, écht berouw. Daarom was er voor Petrus genade en voor Judas niet.

Wie Matteüs 27 goed leest krijgt een heel ander beeld. Voor mij is het een blijk van Gods barmhartigheid dat niet alleen het fake verhaal uit Handelingen 1 maar ook het echte verhaal over Judas’ einde in de Bijbel opgetekend staat. God heeft niet alleen Judas’ verraad gezien, maar ook zijn berouw. En laat God ooit een berouwvolle zondaar staan? Het mooiste woord uit Handelingen 1 vind ik het gebed van Jezus’ leerlingen:

Dat slaat daar primair op de twee kandidaten voor Judas’ opvolging, maar je mag daarbij ook aan Judas denken.

Het valt mij op dat dit verhaal over de opvolging van Judas zich vóór Pinksteren afspeelde. ‘Had Petrus maar gewacht met spreken tot de Heilige Geest over hem kwam,’ denk ik daarbij. Gods Geest leert ons om verder en dieper te kijken dan we uit onszelf doen. Hij ontmaskert leugens en nepnieuws – ook over Judas. Hij leert ons barmhartigheid. Ook als het gaat om Judas.

Albert Balk is predikant in de Nederlandse Gereformeerde Kerk ‘de Levensboom’ in Amersfoort-Noord