Messiasverwachting als medicijn voor een donkere wereld

In het Bijbelrooster voor deze adventsweken staan het stadje Betlehem en de gebeurtenissen die daar plaatsvinden centraal (zie www.bijbelbasics.nl). Voor de derde Adventszondag is dat de profetie van Micha. De vele verhalen over oorlog en geweld in deze tijd kunnen mensen de hoop op een betere wereld ontnemen. Soms kan enkel een buitenmenselijke belofte ons hart opnieuw aansteken.

Zo vormen de eerste vier verzen van het vijfde hoofdstuk van het boek Micha een heilsprofetie over de Messias. Het gehele Bijbelboek laat zich trouwens kenmerken door een afwisseling van heils- en onheilsvoorspellingen. Als christenen herkennen we in deze passage direct een ‘aankondigingsprofetie’. De komst van de Messias wordt aangekondigd want Hij zal over Israël heersen (v. 1), de Israëlieten als een herder weiden, bekleed met de macht van de Heer, zijn God en met de majesteit van diens verheven naam (v. 3). We leggen direct de link met de figuur van Jezus. Echter, deze oudtestamentische passage – Micha is één van de twaalf kleine profeten – kent haar oorsprong in geschiedenis en godsdienst van Israël. Ze spreekt dus niet over Jezus van Nazaret. Meer nog, deze profetie duidt geen specifieke historische persoon aan. Ze is waarschijnlijk ontstaan tegen de achtergrond van de Assyrische ballingschap: vers 4 vermeldt de inval van Assyrië en de belofte dat de Messias Israël van deze vijand van zal verlossen.

Of je deze profetie nu christologisch invult of niet, zij omvat een ijzersterke messiaanse aankondiging. Ze doet je dromen van een ommekeer in de wereld en is een medicijn tegen pessimisme en cynisme. Hoe vaak horen we mensen niet zeggen dat ze genoeg hebben van de negativiteit op het nieuws? Telkens maar die sombere actualiteit! Soms lijkt het wel alsof we ons van crisis naar crisis sleuren. De laatste jaren kenden we een economische crisis, coronapandemie, energiecrisis, oorlogen in Oekraïne, Gaza en Libanon, Sudan, Jemen, Congo, Myanmar …  Wanneer houdt dit op? Wanneer hebben onze leiders door dat dit niet de weg vooruit is? Hoeveel doden moeten er nog vallen vooraleer we lessen trekken uit onze geschiedenis én uit het woord van God? Een mens zou er neerslachtig van worden.

In de tijd van de profeet Micha heerste er ook een gelijkaardig sentiment onder de bevolking: de militaire dreiging van Assyrië, de economische wantoestanden en de ongelijkheid zorgden voor wrevel en angst. Wanneer zal het over zijn? Niemand die een antwoord heeft.

Maar dan is er een profetie van God – de eerste persoon wordt gebruikt in deze passage – die de komst van een gezalfde aankondigt. Hij belooft iemand te zullen sturen uit Betlehem – een klein plaatsje, dat geen ‘geslacht’ op zichzelf vormt – dat zijn oorsprong vindt in ‘de dagen van weleer’. Zolang de vrouw nog niet bevallen is, blijft het onheil heersen; maar éénmaal bevallen zullen de Israëlieten die trouw gebleven zijn tijdens de Assyrische ballingschap kunnen terugkeren naar hun land. In latere eeuwen wordt deze Bijbelpassage geherinterpreteerd tegen de Babylonische ballingschap en nog weer later door christenen. Dergelijke profetieën zetten mensen in vuur in vlam, doen hen geloven in de bevrijdende werking van de Heer. Hij is een God die de spiraal van geweld en negativiteit kan doorbreken, een nieuwe wereld kan brengen.

Ook niet-bijbelse profetische woorden kunnen mensen bevrijden en een nieuwe wereld reeds doen ontluiken. Denken we bijvoorbeeld aan de beroemde ‘I have a dream’-speech van Martin Luther King jr. Hij beschrijft – trouwens met talloze Bijbelse beelden - hoe hij droomt over een wereld waar rechtvaardigheid en vrede heersen: een profetische boodschap die dingen in beweging zette.

Hebben we vandaag niet wat meer profetieën nodig, zou je je kunnen afvragen? Ze kunnen ons hoop en geloof voor de toekomst geven; ons aanzetten om niet bij de pakken te blijven zitten. Dit is net waar de adventtijd om draait: we verwachten de komst van die messias. We krijgen vier  weken lang voorspellingen over de komst van een kind te horen. We horen tal van beloftes in de liturgie, zowel in oudtestamentische als nieuwtestamentische passages. Keer op keer roepen ze ons op om ons hart open te stellen voor Hem die komt; om niet passief uit te kijken maar om actief ons te verheugen opdat wij zelf deel kunnen uitmaken van de oplossing. Hoewel we vaak angst en geweld in de wereld zien, dienen we te beginnen met angst en geweld uit ons eigen hart te weren. Zoals we week na week meer vuur aansteken aan de kaarsen van de adventskrans, zorgt de messiaanse verwachting voor meer vuur in ons hart.

Emmanuel Wybo, Theoloog en directeur Bijbeldienst Bisdom Brugge en Biblia, het Bijbels belevingscentrum in Brugge.

NB: Wil je (s)preken over deze boeiende tekst? Dit Preekinspiratie-item bij Micha helpt je op weg.