Herstel

Diep van binnen weet je dat het soms heel erg fout kan lopen in het leven. Vaak door onze eigen schuld, maar lang niet altijd. Soms liggen omstandigheden of andere mensen aan de basis van dramatische levenswendingen. Neem nu America’s Got Talent-kandidaat Archie Charles Williams. De 59-jarige man getuigde voor jury en volle zaal van zijn onschuldige opsluiting. Als 22-jarige veroordeeld voor een misdaad begaan door een ander, proefde hij 37 jaar later opnieuw van zijn vrijheid. Hij zong en er volgde een staande ovatie. Maar hoe verwerk je zo’n traumatisch verlies van levensjaren? Kan dit ooit vergoed worden? Hoe lang duurt het therapeutische effect van een staande ovatie?

Ook hele volken verwerken het trauma van een gestolen bestaan. Denk aan de naoorlogse onderhandelingen tussen Duitsland en de toen pas opgerichte staat Israël. Het resultaat van deze gesprekken mondde uit in het ‘Verdrag van Luxemburg’ (1952), een verdrag over wat heet de ‘Wiedergutmachung’, ‘reparations’ in het Engels, de vergoeding voor slachtoffers van de Holocaust. Voor sommige nabestaanden is dat verdrag echter onaanvaardbaar, want hoe kan ‘bloedgeld’ van miljarden Duitse mark nu als compensatie dienen voor de slachting op industriële schaal? Voor andere overlevenden was het niet meer dan een gerechtvaardigde herstelbetaling.

In de aflevering ‘Six Meetings Before Lunch’ uit de Amerikaanse serie ‘West Wing’ maken we kennis met een gelijkaardige oproep tot financiële compensatie. Twee mannen voeren een gesprek over hoe de Afro-Amerikaan die afstamt van gedeporteerde voorouders recht had op 1,7 triljoen dollar. Een vergoeding voor de slavernij.

Vandaag sla ik de digitale krant open en zie ik een standbeeld van koning Boudewijn besmeurd met rode verf, met op de achterkant van de sokkel geschreven: ‘REPARATION’. Het is geen nieuwe discussie, maar ze blijft evenwel complex.

De profeet Joël weet er alles van. Miljoenen sprinkhanen teisterden het land en lieten het voor dood achter na hun passage. Onherstelbaar, onherroepelijk. Weg oogst, weg eten, weg koren voor de offers. Boeren in rouw, priesters in zak en as. Wie zal dit vergoeden? Kan het ooit vergoed worden? Wat weg is, is weg.

Maar dan belooft God: ‘Ik zal u de jaren vergoeden’ (Joël 2:25). Het werkwoord ‘shalam’ (denk aan ‘shalom’) wijst ons er op hoe God leven doet groeien op de as van de verwoesting. Als God ten tonele verschijnt, valt de regen en een groen tapijt verschijnt in de woestijn. Er vinden letterlijk reparations plaats.

Wat werd jou afgenomen? Een gelukkig huwelijk? Een gelijke behandeling? Een liefhebbende opvoeding? En wie zal dat vergoeden? Wie moet ik aanwijzen als schuldige? Een complex vraagstuk met veel raakvlakken dat niet met eenvoudige boutades te beantwoorden valt. Waar klinkt de ‘shalom’ van God door?

Als commentaar bij deze Joël-passage verwijst de Britse theoloog en ethicus Samuel Wells naar het lijden en de opstanding van Christus. ‘De sprinkhanen verwoestten de aarde totdat er geen leven meer was. Jezus werd verwoest tot er geen leven meer was in Hem.’ Maar Jezus werd door God opnieuw tot leven gewekt. Zijn opstanding luidt nieuw leven in. De sprinkhaanplagen in ons leven hebben niet het laatste woord. Er valt hier nog zoveel meer over te zeggen, maar hoopvol vooruitblikken op het complete herstel dat God zal brengen, helpt mij alvast om vanuit mijn verleden geen hypotheek te leggen op mijn toekomst. God herstelt.

Filip De Cavel, theoloog en godsdienstleraar