Een wereld van betekenis: de eerste verzen van Openbaring verklaard
Aan de zeven gemeenten
Johannes schrijft het boek Openbaring aan zeven gemeenten in Asia. Ik kan me voorstellen dat de eerste lezer en hoorders heel benieuwd waren naar zijn boodschap. Maar eerst komen er inleidende opmerkingen. De menselijke auteur noemt al snel zijn naam, Johannes. Maar die wordt nog voorafgegaan door de naam van de goddelijke initiatiefnemers van de brief: ‘Openbaring van Jezus Christus, die Hij van God ontving … Hij heeft zijn engel deze openbaring laten meedelen aan zijn dienaar Johannes’ (1:1). Zo zien we dat er sprake is van een hele keten: God > Jezus Christus > engel > Johannes > de lezers en hoorders.
Het is duidelijk dat Johannes niet op eigen initiatief schrijft en dat hij voor de inhoud van zijn boek Gods gezag claimt. Deze claim is een van de stelligste in de hele Bijbel. De titel ‘Openbaring van Johannes’ is dan ook niet helemaal correct; dit boek is de Openbaring van Jezus Christus.
Johannes wenst zijn lezers en hoorders vervolgens de zegen van de God die het initiatief heeft genomen: ‘Genade zij u en vrede …’ De manier waarop hij God hier aanduidt is heel ongebruikelijk, rijk en verrijkend. De genade en de vrede komen namelijk van drie personen: God, de Geest en Jezus, en wel in deze volgorde.
God
In de verzen 4 en 8 wordt God aangeduid als degene ‘die is, die was en die komt’. We herkennen deze woorden misschien wel, omdat ze gebaseerd zijn op Exodus 3:14 en 6:2-6. Johannes mikt erop dat de eerste lezers deze herkenning ook hadden. Hij breidt tegelijk de woorden van Exodus uit naar de toekomst: God is ook degene die zal komen, namelijk om alle dingen nieuw te maken.
Daarnaast wordt deze God in vers 8 ook de alfa en de omega genoemd, de eerste en de laatste letter van het Griekse alfabet: God omvat het hele alfabet, de hele schepping en de hele geschiedenis. Ook hier hoor je het Oude Testament, namelijk Jesaja 41:4, 44:6 en 48:12.
De Geest
In vers 4b heeft Johannes het vervolgens over ‘de zeven geesten voor zijn troon’, de troon van God. Gezien het verband verwachten we dat hij de Heilige Geest zal noemen, maar hij doet het op een onverwachte manier. Hij gebruikt een vergelijkbare formulering, ‘de zeven geesten van God’, in 3:1, 4:5 en 5:6. Dit moet haast wel een verwijzing zijn naar de Heilige Geest, en dan gezien in zijn volheid, de zevenvoudige werkzaamheid van de Heilige Geest in de hele wereld. De Geest van God is ook aanwezig in elk van de zeven gemeenten in Asia en in de wereldwijde kerk!
Jezus Christus
De zegen van genade en vrede komt ook van Jezus Christus (vers 5), die ‘de betrouwbare getuige, de eerstgeborene uit de dood en de heerser over de vorsten van de aarde’ wordt genoemd. In vers 7 wordt Jezus geprezen op een manier die ons doet denken aan zowel Daniël 7:13 als Zacharia 12:10. Johannes verwacht veel kennis van de Schrift bij zijn hoorders!
Mysterie
We zien dus dat Johannes drie goddelijke personen noemt, met andere woorden, de Drie-eenheid. Johannes houdt ons geen geloofsbelijdenis voor, geen vaste formule, maar de geleefde werkelijkheid van de eerste christenen. God wordt ervaren als Vader, Zoon en Heilige Geest. Voor velen van ons is dit nog steeds een raadsel en ik vermoed dat ik de Drie-eenheid ook niet volledig begrijp. Analogieën als ‘water’ (dat in drie vormen kan voorkomen: als ijs, als vloeistof en als damp) zijn in elk geval nutteloos, omdat deze drie vormen niet tegelijkertijd voorkomen. Van de drie goddelijke personen, daarentegen, denken we niet dat ze om beurten bestaan. Toch is er slechts één God; Moslims hebben het bij het verkeerde eind als ze zeggen dat wij drie goden aanbidden.
Omdat de Drie-eenheid moeilijk te begrijpen is, is het niet erg als je het niet helemaal begrijpt. Samen proberen we te doorgronden wie God is en wat dat voor ons betekent. Eén ding dat we wel kunnen begrijpen, is dat God een vorm van gemeenschap, kameraadschap, in zichzelf heeft. Omdat mensen naar Gods beeld zijn gemaakt, vertelt dit ons dat wij mensen gemaakt zijn voor gemeenschap.
Dr. Pieter J. Lalleman
