De Bijbel uitwandelen

De Bijbel blijft het meest verkochte boek ter wereld. Maar wat gebeurt nadat hij eenmaal is aangeschaft? Wat doen die oeroude woorden anno 2021 met ons? Zetten ze ons in beweging, of juist stil? Bemoedigen ze of houden ze ons een kritische spiegel voor? Helpen ze ons om anders naar de wereld te kijken, of richten ze onze blik juist op iets of Iemand anders? We vroegen het aan Bijbellezers met levensverhalen zo veelkleurig als de Bijbel zelf. In deze aflevering Jos van Oord, emeritus predikant en NCRV-presentator.

Door Jos van Oord

Nieuwsgierig ronddwalend deed ik al in mijn jeugd de eerste ervaringen op met de Bijbel. Dat ging niet meer over. Ik wandel door de Bijbel, maar raak net als in een stad soms de weg kwijt. Er staan stukken in die voor mij een burcht of dichtgetimmerde toren zijn. Ik kan er niet in, ik snap het niet, maar ik wandel verder en kom dan weer in een prettig grand café.

De Bijbel is een belevenisboek, een boek van mensen over hun ervaringen met God. Ronddwalend door dit ‘bibliotheek-boek’ ontdekte ik al jong dat je niet zomaar kunt zeggen ‘De Bijbel zegt dit, of dat’. Want er staat zoveel in, de inhoud is zo divers, soms ook tegenstrijdig. De Bijbel is ook geen ethisch reglement of wetboek. Het werd voor mij de uitdaging om de Bijbel niet na te praten, maar op zoek te gaan naar interpretaties die voor nu van belang zijn. Zoals de rabbijnen het ook doen.

Dat maakt Bijbellezen zo spannend. Daarom ging ik theologie studeren en werd ik predikant. Ik wilde mensen helpen een brug te slaan tussen de aloude woorden uit de Bijbel en hun alledaagse werkelijkheid. Om samen de kantlijn van de Bijbel vol te schrijven met nieuwe ervaringen en inzichten.

Maar de taal, de diversiteit en de inhoud van de Bijbel prikkelden mij om ook andere literatuur op te slaan. Tot op vandaag. Er is nog veel meer moois! Ik wandelde bij wijze van spreken de Bijbel uit.

Om vooral praktische redenen is de canon – de lijst van erkende geschriften die opgenomen zijn in de Bijbel – in de 4e eeuw na Christus afgerond. Maar dat wil niet zeggen dat de Geest van God daarna met pensioen ging! Of dat Hij opgesloten zit in dit boek. Integendeel. Als de Bijbel een ‘dagboek van de mensheid’ is, zoals ik ergens las, dan mag ik hem aanvullen met eigen ervaringen en verhalen. Stel dat de Bijbel niet was afgesloten, maar er gaandeweg een ‘derde testament’ was ontstaan? Een spannende vraag!

Wat zou er in zo’n volgend testament opgenomen kunnen worden? Ieder van ons zal daar eigen antwoorden op geven. Net zoals de Bijbel een bibliotheek van boeken is, zo zal dat ook met een derde, vierde en vijfde testament zijn.

Een voorzet gaf kerkvader Augustinus. Hij merkte in de 4e eeuw – toen de ons bekende Bijbel werd samengesteld – op, dat God niet één boek had geschreven, maar twee: ook het Boek van de Natuur. Ook in de schepping kom je sporen en tekenen tegen van Gods Geest.

En er is meer. Luisterend naar de Geest in deze tijd, welke teksten, verhalen, gedichten zou ik dan opnemen in zo’n extra testament? Gedichten van Ida Gerhardt misschien, en van Joost Zwagerman. Dierenverhalen van Toon Tellegen. Liederen en gedichten van Huub Oosterhuis. Oh en van Hans Andreus en van Marieke Lucas Rijneveld – die kwam laatst met heel mooie teksten. Haar werk raakt me diep. En dan heb ik het nog niet eens over zoveel mooie romans uit binnen- en buitenland.

De Bijbel – zo leerde ik in de loop van mijn leven – bevat geen hapklare brokken die je zomaar overal kunt hanteren. Ook vragen de Bijbelteksten mij niet om ‘papegaaitje’ te spelen. Het is zoals Richard Rohr zo treffend schreef: ‘De Bijbel drijft ons in het bloed, het zweet en de tranen van het concrete historische leven’ (in zijn boek ‘Spiritueel Bijbellezen’).

Ik luister naar de Bijbel. Ik leef aandachtig. En als ik de Bijbel leg naast wat op mijn weg komt, ervaar ik een ‘zachte bries’ van Gods Geest. Zoals Elia overkwam op de berg Horeb (1 Koningen 19).

De Bijbel uitwandelen om gelovig te handelen.

Zo lees ik Bijbel.

Jos van Oord
Emeritus predikant in de Protestantse Kerk in Nederland en NCRV-presentator.