De Bijbel is een veelzijdige diamant

‘Wat heeft de NBV21 je te zeggen voor je leven en werk?’ Migratietheoloog en Samuel Lee was een van de Nederlanders die in oktober de NBV21 kregen aangeboden. De NBV21 maakt hem opnieuw ‘verliefd op de Bijbel in het Nederlands’.

‘Vaak lees ik de Bijbel in het Engels. Ook heb ik verschillende Nederlandse vertalingen’, zegt Lee. ‘Maar de NBV21 leest lekker, is verbeterd ten opzichte van 2004, en is voor mij als migrant beter te begrijpen. Deze Bijbel heeft een ereplaats gekregen in ons huis, op een kastje, recht onder een kruis dat daar aan de muur hangt.’

Samuel Lee vindt de Bijbel een veelzijdige diamant, die je met je hart en met je verstand kunt lezen. Lee: ‘Als het goed is, staat daarbij je verstand in dienst van je hart. Wat je hart beslist, rechtvaardigt je verstand. Je wordt verliefd met je hart, niet met je brein. Daarom is een hartje het symbool van de liefde; dat zagen we met Valentijnsdag weer overal. Misschien vraagt iemand anders zich af wat jij toch in dat meisje of die jongen ziet, maar jouw hart is geraakt. Als je met de Bijbel omgaat, werkt het net zo. Ga eerst na waar het je hart raakt en laat daarná je verstand z’n werk doen. Doe je dat niet, dan loop je een groot risico dat je je eigen ondoordachte meningen en vooroordelen bevestigd ziet in de Bijbel. En dat je met de Bijbel in de hand soms tot foute conclusies komt. Bijvoorbeeld dat de Bijbel slavernij goedkeurt. Maar als je goed met de Bijbel omgaat, kan die je steeds nieuwe inzichten en perspectieven geven. Dat overkwam mij bij 1 Johannes 5:1-5. Vers 5 zegt:

De traditionele theologische uitleg daarvan is: de wereld is slecht, een plek vol verleidingen zoals hebzucht, lust en andere ondeugden. Van die wereld moet je bevrijd worden en daar geeft God je de kracht voor. Maar onlangs kreeg ik een ander zicht op deze tekst. Ik denk nu dat het hier gaat over hart en verstand. Je kiest ervoor om Jezus te vertrouwen omdat je hart geraakt is. Je wordt als het ware verliefd op Hem en zijn boodschap. Maar dan fluistert je verstand je in: “Hoe kan dat, een maagdelijke geboorte? Hoe kan het dat een mens de Zoon van God zou zijn? En heeft Jezus wel echt bestaan?” Dat zijn vragen van het verstand, vanuit de rationaliteit van deze wereld. De wereld waarin wij leven kan honderden redenen bedenken om de boodschap van Jezus en zijn Messias-zijn af te wijzen. “Een sprookje.” Maar, zegt Johannes hier, je bent gezegend als je ondanks al deze heel redelijke vragen er nog steeds voor kiest om verliefd te zijn op Jezus. Met het “overwinnen van de wereld” bedoelt Johannes volgens mij niet dat we afstand moeten nemen van de wereld – daar leven we immers in. Nee, hij bedoelt dat we ons niet moeten laten afleiden van de keuze van ons hart. Niet door onze eigen twijfels, noch door die van anderen. Zelfs als Jezus een mythe is, blijf ik nóg in zijn verhaal geloven. Dat is de overwinning die Johannes hier bedoelt.’

Samuel Lee wijst op de woorden waar deze passage mee begint: ‘Ieder die gelooft dat Jezus de christus is, is uit God geboren.’ Lee: ‘Bijbellezers denken misschien dat Christus de achternaam van Jezus is. Maar dat klopt niet. “Christus” duidt de goddelijke kant van Jezus aan. Die goddelijkheid is overal in de schepping te zien. Jezus was als “Christus” betrokken bij de schepping van de wereld (Johannes 1:1-3). En Christus is ook de centrale figuur bij de verzoening van de wereld (het opheffen van verdeeldheid en vijandschap binnenin en tussen de mensen, PS). Deze Jezus Christus heeft mijn hart geraakt. Helaas hebben christenen lang niet altijd deze Christus op een goede manier vertegenwoordigd. En dat valt op. Mensen horen bijvoorbeeld dat priesters of predikanten seksueel misbruik plegen. Zoiets belemmert mensen – heel begrijpelijk – om tot geloof te komen.’

Lee roept Bijbellezers op: ‘Zet eens een nieuwe bril op als je de Bijbel leest. Laat je verrassen. Het is de enige bron van verhalen die je in contact brengen met Jezus als de Christus. Niet de Bijbel zelf, maar Christus is het fundament van mijn geloof. Daarom vind ik de vier evangeliën het belangrijkst – en daarnaast de Thora (de eerste vijf Bijbelboeken, PS).’

In de Bijbel als spirituele bron vindt Samuel Lee rust en houvast als het leven spannend is. Maar hij vindt de Bijbel belangrijker als bron van gerechtigheid. Er staan richtlijnen en verhalen in over bijvoorbeeld de omgang met migranten (zie een eerder interview en zijn boek De Bijbel in de Bijlmer). En over uitbuiting. Lee: ‘Marcus’ verhaal over de arme weduwe die haar laatste geldstuk gaf aan de tempel (Marcus 12:41-44) is geen aansporing om tot het uiterste te gaan bij het geven aan goede doelen, maar een protest tegen onrecht. Want vlak hiervoor, in vers 40, veroordeelde Jezus het uitzuigen van arme mensen door de Schriftgeleerden.’

Ook staan er heel wat verhalen in over mannen die vrouwen misbruiken. Lee: ‘Wat mij opvalt, is dat fanatieke religieuze leiders van bijna alle godsdiensten de vrouw afschilderen als de verleidster. Dat zie je ook in de Bijbel. Volgens Genesis was het Eva die Adam verleidde om van de verboden vrucht te proeven. Als je mij vraagt hoe dat komt, herhaal ik wat ik al eerder zei: wie met een bepaalde mindset de Bijbel leest, kan zomaar verkeerde conclusies trekken. Bijvoorbeeld dat mannen de baas moeten zijn. Of dat vrouwen geen dominee of priester mogen worden. Daarom is het belangrijk om de Bijbel met een open hart en mind te lezen. Het is geen wetboek, ga er alsjeblieft niet mee moraliseren. Gebruik de Bijbel ook niet als je boos bent; je kunt dan zomaar de ander veroordelen of misleiden. Probeer de Bijbel zó te gebruiken dat je gesprekspartner zich erin kan herkennen. Gemakkelijk is dat niet. Soms moet er eerst iets met je gebeuren – noem het maar openbaring. Zo is het met mij ook gegaan.’

Interview en tekst: Peter Siebe

Dr. Samuel Lee
Migrantenvoorganger in Amsterdam en directeur van het Center for Theology of Migration aan de Vrije Universiteit, in opdracht van SKIN. Van 2019-2020 was hij Theoloog des Vaderlands.