Wie was Johannes de Doper in de Bijbel?

Johannes de Doper is een Joodse profeet die leeft in de tijd van Jezus. Hij waarschuwt voor het komende oordeel van God, en hij roept de mensen op om zich te bekeren. Ook kondigt hij de komst van Jezus aan.

De naam Johannes komt van het Hebreeuwse Jochanan, wat betekent: God is genadig. De bijnaam van Johannes is ‘de Doper’ omdat hij veel mensen doopt die hun leven willen veranderen. Dit was toen blijkbaar iets opvallends.
Er zijn verschillende personen in de Bijbel die Johannes heten. Zo is er in het Nieuwe Testament een evangelie volgens Johannes, zijn er drie brieven van Johannes en er is een Openbaring van Johannes. Een andere bekende Johannes uit de Bijbel is Johannes Zebedeüs.

Johannes leeft in de woestijn van Judea. Hij is gekleed in een mantel van kamelenhaar, net als de profeet Elia (zie 2 Koningen 1:8 en Marcus 1:6). Voor zijn geboorte wordt hij door een engel van God een belangrijke dienaar van God genoemd (zie Lucas 1:15. Dat lijkt op wat er staat in de gelofte die een nazireeër moet afleggen (Numeri 6:1-8)).
Johannes waarschuwt dat het oordeel van God dichtbij is. Daarbij geeft hij ook flinke kritiek op bepaalde Joodse leiders (Matteüs 3:7), en op Herodes Antipas. Hij roept zijn toehoorders op om hun zonden te belijden en tot inkeer te komen.
Johannes doopt zijn volgelingen en toehoorders in de rivier de Jordaan (zie Marcus 1:5 en Handelingen 19:3). Met de doop wassen de mensen hun zonden af en laten ze zien dat ze vanaf nu anders willen leven.

De evangeliën benadrukken vooral de rol van Johannes als wegbereider voor Jezus. Johannes is de opgestane Elia, die de komst van de messias aankondigt (zie Maleachi 3:23 en Matteüs 11:14, maar ook Johannes 1:21). Hij zegt dat er iemand komt die machtiger is dan hij, en die doopt met vuur en met de heilige Geest (Matteüs 3:11). Ook Jezus wordt gedoopt door Johannes.
Volgens Lucas zijn Johannes’ ouders Elisabet en Zacharias, familie van Maria, de moeder van Jezus. Net als Jozef en Maria krijgen ze een goddelijke boodschap die de geboorte van hun kind aankondigt (Lucas 1:5-25).

Johannes de Doper geeft kritiek op Herodes Antipas omdat Herodes met de vrouw van zijn eigen broer getrouwd was. Dit was volgens de Joodse wet verboden. De vrouw van Herodes, Herodias, zorgt ervoor dat  Herodes Johannes laat doden: ze laat haar dochter aan Herodes vragen om het hoofd van Johannes de Doper (zie Marcus 6:17-29). Volgens de Joodse geschiedschrijver Josephus doodt Herodes Johannes omdat hij verwacht dat Johannes voor een opstand zal zorgen. Waarschijnlijk werd Johannes tussen het jaar 28 en 32 na Christus gedood.