Wat is tollenaar?

Een tollenaar was iemand die tol ophaalde namens de Romeinse overheid. In de tijd van het Nieuwe Testament werd op tollenaars neergekeken, omdat ze samenwerkten met de Romeinen. Bovendien vroegen ze vaak meer geld vroegen dan verplicht was.

In een Romeinse regio werden verschillende soorten tol geheven, onder andere bij markten, grenzen en bruggen. In Judea en Galilea werd de tol waarschijnlijk verpacht aan degene die het meeste bood. Hetzelfde werd gedaan met bijvoorbeeld visrechten.
Een pachter kon vervolgens weer ‘onderpachters’ aanstellen die hem een bedrag betaalden om de tol te mogen heffen. Het onderscheid tussen hoofdtollenaars (Lucas 19:2) en gewone tollenaars hangt hier mogelijk mee samen.

Waarschijnlijk werd er gewerkt met een systeem van vaste toltarieven, maar dat was gevoelig voor bedrog. Een tollenaar kon eenvoudig een extra vergoeding vragen bovenop het standaardtarief. Het is dan ook niet vreemd dat tollenaars gelijkgesteld werden aan rovers en dieven (Lucas 18:11).
Bovendien waren tollenaars in dienst van de Romeinse overheersers, en ze hadden vanwege hun werk veel contact met niet-joodse mensen. Ze werden daarom met onreinheid geassocieerd. Vrome joden, zoals de farizeeën, keken op hen neer.