14. Jeremia 4:23: De schepping keert zich om

In Jeremia 4:23 verschijnen de woorden tohoe wavohoe, ‘woest en doods’. Jeremia schrijft deze woorden in een context van oorlog. Jeruzalem en Juda zijn verwoest en de aarde is vertrapt. Heel duidelijk blijkt die achtergrond van oorlog uit de verzen die voorafgaan aan deze passage: ‘O bonzend hart, O razend hart!/ Ik krimp ineen van pijn! Ik kan niet zwijgen,/ tot in mijn ziel voel ik het hoorngeschal,/ hoor ik het krijgsgeschreeuw./ Ramp na ramp wordt gemeld,/ heel het land gaat te gronde’ (Jeremia 4:19-20). Het land is letterlijk een chaos, een warboel geworden. Diezelfde woorden kennen we uit het scheppingsverhaal in Genesis 1: ‘de aarde was nog woest en doods, en duisternis (tehom) lag over de oervloed’ (Genesis 1:2). Het woord tohoe betekent dat de aarde nog niet productief is: ze brengt nog geen planten en gewassen voort. Vohoe heeft met wonen te maken. De aarde is nog onbewoond, omdat een niet overzienbare watervlakte (tehom) de aarde bedekt. In die oertoestand heerst duisternis, er is geen licht. De wereld die Jeremia ziet, lijkt op de warboel in Genesis 1. Oorlog keert het beloofde land om in een woestenij. Waar God in Genesis 1 steeds zegt hoe goed (tov) het is, is er in het land dat Jeremia ziet slechts chaos door het bittere kwaad (Jeremia 4:18) dat mensen hebben aangericht. Wie het scheppingsverhaal leest vanuit Jeremia, merkt hoe bevrijdend dit lied van schepping is. Midden in de duisternis zegt God dat er licht moet zijn… en er was licht. (JDP)

Vragen: Herken je wat Jeremia zegt: dat de schepping kapotgaat? En lees je het scheppingsverhaal in Genesis 1 anders als je eerst de woorden van Jeremia hoort?