Inkeer en bekering in de NBV21
Meer lezen over de NBV21? Ga naar nbv21.nl
Door Cor Hoogerwerf
‘Inkeer’ en ‘bekering’ zijn belangrijke woorden in de Bijbel. De oproep om tot inkeer te komen hoort bij de kern van het evangelie dat Jezus bracht (Marcus 1:15). Hoe zijn we omgegaan met de woorden ‘bekering’ en ‘inkeer’ in de NBV21?
In oktober verschijnt de NBV21, de vernieuwde en verbeterde versie van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV). Eén van de aandachtspunten van de NBV21 is dat belangrijke woorden herkenbaar moeten zijn in de vertaling. Want zulke sleutelwoorden leiden de lezers naar de betekenis van de tekst. Welke woorden dat zijn, blijkt uit een zorgvuldige uitleg van de Bijbel.
Ook in de NBV zijn belangrijke woorden vaak herkenbaar vertaald. Maar uit de jarenlange ervaring van lezers blijkt dat het nog beter kan. De NBV kiest soms onnodig voor variatie in de vertaling, zodat sleutelwoorden minder goed herkenbaar zijn. Bij het maken van de NBV21 hebben we hier goed op gelet. De vertaling is zo nodig bijgesteld.
De vertaling ‘inkeer’ en ‘bekering’
Bij ‘inkeer’ en ‘bekering’ in het Nieuwe Testament gaat het meestal om de Griekse woorden metanoëin en metanoia. Wat is daarvan de betekenis in het Nieuwe Testament? Dat kun je het beste achterhalen door naar de Septuaginta te kijken, de oude Griekse vertaling van het Oude Testament waar nieuwtestamentische schrijvers vaak uit citeren. Daar zijn deze Griekse woorden vaak de vertaling van het Hebreeuwse woord nacham, dat op innerlijke verandering en berouw wijst. Dan kom je uit op de vertaling ‘(tot) inkeer (komen)’. Deze vertaling past heel goed in de evangeliën: Jezus roept zijn volksgenoten op om tot inkeer te komen.
In het Bijbelboek Handelingen speelt er bij het Griekse woord metanoia één keer een ander aspect mee: overgaan tot een andere godsdienst. Er staat hier ‘tot God’ bij, en dan is ‘zich bekeren’ de beste keuze. Zo vertaalt de NBV en ook de NBV21 in Handelingen 20:21: ‘Zowel Joden als Grieken heb ik opgeroepen zich te bekeren tot God en te geloven in Jezus Christus, onze Heer.’
‘Zich bekeren’ komt in de nieuwe NBV21-versie van Handelingen ook voor als vertaling van een ander Grieks woord, een synoniem (epistrefein, Handelingen 11:21; 14:15; 15:3, 19 en 26:20). Bij deze teksten, waar de bekering van de heidense volken een rol speelt, kiest de NBV21 nu steeds voor ‘zich bekeren’. In Handelingen 26:20 staan ‘bekering’ en ‘inkeer’ naast elkaar:
Handelingen 26:19-20 (NBV21)
‘Ik heb dan ook gedaan wat me door deze hemelse verschijning werd opgedragen, koning Agrippa, en heb eerst aan de inwoners van Damascus en Jeruzalem, en aan allen die in Judea wonen, en later ook aan de andere volken verkondigd dat ze tot inkeer moesten komen (metanoëin) en zich tot God moesten bekeren (epistrefein), en zich moesten gaan gedragen op een manier die daarbij past.’
Variatie in de NBV
In de NBV zien we de vertaling ‘tot inkeer komen’ bijvoorbeeld in Matteüs 3:2 en 4:17. Maar de NBV kiest ook wel eens voor een andere vertaling. Bijvoorbeeld iets met ‘een nieuw leven’, ‘berouw hebben’, ‘je afkeren van je huidige leven’ of ‘breken met het leven dat je leidt’.
Is deze variatie wenselijk? Bij het maken van de NBV21 hebben we hierover nagedacht. Omdat we juist dit soort belangrijke woorden goed herkenbaar willen maken in de vertaling, hebben we ervoor gekozen om de variatie hier in te perken. We kiezen nu in principe voor ‘(tot) inkeer (komen)’.
Voorbeeld: Matteüs 3 en 4
Het effect van deze keuze zie je bijvoorbeeld in Matteüs 3 en 4.
Matteüs 3:2 (NBV = NBV21)
‘Kom tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is nabij!’
Matteüs 3:8
NBV: Breng liever vruchten voort die een nieuw leven waardig zijn,
NBV21: Breng liever vruchten voort die tonen dat jullie tot inkeer gekomen zijn.
Matteüs 3:11
NBV: Ik doop jullie met water ten teken van jullie nieuwe leven (…)
NBV21: Ik doop jullie met water als teken van jullie inkeer (…)
Matteüs 4:17
NBV: (…) ‘Kom tot inkeer,’ zei hij, ‘want het koninkrijk van de hemel is nabij!’
NBV21: (…) ‘Kom tot inkeer,’ zei Hij, ‘want het koninkrijk van de hemel is nabij!’
In plaats van twee keer ‘tot inkeer komen’ en twee keer ‘nieuw leven’ staat er in de NBV21 vier keer ‘(tot) inkeer (komen)’. Ook op vier andere plaatsen in de evangeliën hebben we een dergelijke ingreep gedaan (Matteüs 12:41; Lucas 3:8; 5:32 en 11:32) en ook zes keer in Handelingen (2:38; 3:19; 13:24; 17:30; 19:4; 26:20).
Voorbeeld: Openbaring
In de NBV zijn bij het boek Openbaring opvallend afwijkende keuzes gemaakt bij de vertaling van het Griekse woord metanoëin. Meestal luidt de vertaling ‘breken met het leven dat u leidt’. Ook hier hebben we ervoor gekozen om in de NBV21 in principe met ‘tot inkeer komen’ te vertalen. Dit zijn twee voorbeelden uit Openbaring:
Openbaring 2:16
NBV: Breek toch met het leven dat u nu leidt, anders (…)
NBV21: Kom toch tot inkeer, anders (…)
Openbaring 16:9
NBV: (…) Ze toonden geen berouw en bewezen hem geen eer.
NBV21: (…) Ze kwamen niet tot inkeer en bewezen Hem geen eer.
Het resultaat
‘Inkeer’ en ‘tot inkeer komen’ zijn belangrijke termen in het Nieuwe Testament. Jezus roept de mensen op om een radicale verandering te ondergaan. Want het koninkrijk van God staat voor de deur. Daarom kunnen ze niet meer leven zoals vroeger en moeten ze tot inkeer komen. Vanaf nu is het nodig te leven vanuit het vertrouwen in het goede nieuws over het koninkrijk van God.
In de NBV21 is het thema ‘(tot) inkeer (komen)’ zichtbaarder geworden door het in principe steeds met deze woorden te vertalen. Zo kunnen lezers dit thema gemakkelijker herkennen in de vertaling.
Cor Hoogerwerf
Specialist vertalen & exegese Nieuwe Testament bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap
Het voorbeeld in deze blog is ontleend aan het nieuwe boek van Matthijs de Jong en Cor Hoogerwerf, NBV21: De vertaalmethode toegelicht, dat binnenkort verschijnt. Bekijk het boek hier
