Wie was Bileam?

Bileam, de zoon van Beor, is een waarzegger uit Petor, een plaats in de buurt van waar de Eufraat ontspringt. Bileam is een bekende persoon geweest in Kanaän. Hij wordt niet alleen in de Bijbel genoemd, maar ook in een niet-bijbels geschrift dat in 1967 is ontdekt.

De betekenis van de naam Bileam is onzeker: ‘veelvraat’, ‘heer van het volk’ of ‘Amma is de baas’. Waarschijnlijk is Bileam een niet-Hebreeuwse naam. Bileam wordt in het Nieuwe Testament ook genoemd in 2 Petrus 2:15-16, Judas 1:11 en Openbaring 2:14.

In Numeri 22-24 staat het verhaal over de waarzegger Bileam. Koning Balak van Moab laat Bileam uit Mesopotamië komen om een vloek uit te spreken over het volk Israël. Balak gelooft dat de Moabieten daardoor altijd de sterkste zullen zijn in een oorlog met Israël. Maar in plaats van een vloek spreekt Bileam  drie keer een zegen over Israël uit. Balak wordt er woedend om. Maar Bileam kan niet anders: de God van Israël dwingt hem om dit te doen. Ten slotte waarschuwt Bileam: niet met Israël, maar met de Moabieten zal het slecht aflopen.

In Numeri 22:22-35 staat het beroemde verhaal over de ezelin van Bileam. Ezels werden vroeger veel gebruikt als last- en rijdier. Als Bileam naar Moab reist, gebruikt hij daarvoor ook een ezelin. Onderweg wordt hij tegengehouden door een engel met een groot zwaard. De ezelin van Bileam ziet het gevaar, maar Bileam zelf ziet het niet. Tijdens een gesprek tussen Bileam, de ezelin en de engel wordt duidelijk dat Bileam alleen mag doen wat de God van Israël hem opdraagt. En zo gebeurt het ook (zie Numeri 23:1-24:13).

Tijdens opgravingen bij Tell Deir ‘Alla in Jordanië in 1967 is een tekst gevonden uit de achtste eeuw voor Christus. Daarin staan spreuken van de waarzegger Bileam. De tekst is geschreven op een muur. Aangezien de muur ooit is ingestort, is de tekst in vele stukken gebroken. Het heeft veel moeite gekost om erachter te komen wat de oorspronkelijke tekst was. De inhoud van deze tekst heeft niets te maken met het bijbelverhaal in Numeri 22-24.