Wie was Zacheüs in de Bijbel?

Zacheüs is een rijke hoofdtollenaar uit Jericho. Hij klimt in een boom om Jezus te kunnen zien. Jezus roept hem naar beneden en gaat met hem mee naar huis. Daar besluit Zacheüs dat hij op een andere manier wil gaan leven.

De naam Zacheüs betekent: rechtvaardig, of: onschuldig. Het is de Griekse vorm van de Hebreeuwse naam Zakkai.
In de vroege kerk meenden sommigen dat Zacheüs dezelfde persoon is als Mattias, die genoemd wordt in Handelingen 1:26. Maar in de Bijbel zelf zijn hiervoor geen aanwijzingen te vinden. 

Een tollenaar was iemand die belasting ophaalde namens de Romeinse overheid. Degene die het meest bood, had waarschijnlijk het recht om de belasting te innen. Deze tollenaar kon weer andere tollenaars aanstellen die hem een bedrag betaalden om tol te mogen heffen. Hier komt waarschijnlijk het onderscheid vandaan tussen hoofdtollenaars, zoals Zacheüs, en gewone tollenaars. 
Tollenaars waren niet geliefd. Ze werkten voor de vijand, de Romeinse overheersers en lieten je vaak meer betalen dan nodig was. Er was een vast bedrag aan tol, maar vaak deed een tollenaar daar iets bovenop om winst te behalen. In de ogen van de farizeeërs waren tollenaars onrein. In de Bijbel worden tollenaars vaak zondaars genoemd (zie Lukas 18:13). Dat Jezus bij een tollenaar op bezoek gaat, was in die tijd zeer ongepast.

De tollenaar Zacheüs wil graag Jezus zien, die net in Jericho is aangekomen (Lucas 19:1-3). Maar er zijn veel mensen op de been, en Zacheüs is maar klein. Om Jezus toch te kunnen zien, besluit hij in een vijgenboom te klimmen. Wanneer Jezus langs loopt kijkt hij omhoog en ziet hij Zacheüs in de boom. Jezus vraagt of hij bij Zacheüs thuis mag komen. Omstanders vinden het maar niks dat Jezus een zondaar bezoekt. Maar Zacheüs is blij. Hij komt meteen de boom uit en doet alles wat Jezus zegt. 
Eenmaal in zijn huis besluit Zacheüs zijn leven te verbeteren. Hij belooft de helft van zijn bezit aan de armen te geven. En wat hij als tollenaar teveel heeft ingehouden, zal hij viervoudig vergoeden (zie Exodus 21:37; 2 Samuel 12:6).
Zo laat Jezus zien dat hij zoekt wat verloren is en dat niemand wordt uitgesloten in het koninkrijk van God. Ook Zacheüs is een zoon van Abraham; een rechtvaardige in de ogen van God (Lukas 18:14).