3.7 De maaltijd te Emmaüs

Schilderij
Rembrandt kiest hier niet het meest gebruikelijke moment van de maaltijd te Emmaüs, namelijk het breken en zegenen van het brood door Christus, waaraan zijn leerlingen hem herkennen. In plaats daarvan focust hij op de reacties van de leerlingen. Christus zit rechts met de rug tegen de muur naast de tafel. Achter zijn lichaam is een lichtbron verscholen, zodat hij door een halo lijkt te zijn omgeven. Zijn profiel verschijnt als majestueuze schaduw, wat zijn status als herrezene benadrukt.
Het midden van de voorstelling is weggelegd voor de leerlingen. Degene op de voorgrond heeft zijn stoel laten omvallen toen hij in aanbidding voor Christus op zijn knieën viel. Doordat hij voor de tafel wegduikt, geeft hij vrij zicht op de centraal in het midden afgebeelde andere leerling. Hij heeft opgeheven handen en zijn bovenlichaam helt van Christus weg, terwijl zijn gezichtsuitdrukking het midden houdt tussen schrik, angst, ongeloof en herkenning. Rembrandt biedt een studie naar heftige emoties die met deze wonderbaarlijke ontmoeting gepaard gaan.
Links op de achtergrond is een derde persoon bezig met voorbereidingen voor de maaltijd. Het hele gebeuren lijkt aan haar met haar dagelijkse bezigheden voorbij te gaan. Compositorisch is deze scène met haar eigen lichtbron de tegenhanger van de stralende verschijning van Christus.

Bijbel
Ontgoocheld lopen de twee leerlingen van Jezus terug naar Emmaüs. Lange tijd dachten ze dat Jezus degene zou zijn die Israël zou bevrijden. Het tegendeel blijkt echter waar: de Romeinen hebben hem gekruisigd en hij is gestorven. Zo hebben de Romeinen dat al vaker gedaan met mensen (rebellen) die pretendeerden de nieuwe koning te zijn in plaats van gehoorzaam te zijn aan de keizer in Rome.
Deze twee ‘Emmaüs-gangers’ zijn hierover met elkaar in gesprek als Jezus bij hun wandeling aansluit. Ze herkennen hem in eerste instantie niet en zijn verbaasd dat deze vreemdeling geen idee heeft wat er de afgelopen dagen allemaal gebeurd is in Jeruzalem. Een korte uitleg van de gebeurtenissen volgt. Jezus vraagt hun vervolgens of ze eigenlijk wel goed hebben geluisterd en gelezen: moest dit juist allemaal niet precies zo gebeuren?
Ze naderen een kruispunt en Jezus doet alsof hij wil doorreizen. De twee leerlingen nodigen Jezus echter uit voor een maaltijd, welke hij aanneemt. Als ze dan aan tafel zitten, neemt Jezus het brood, spreekt het zegengebed uit, breekt het brood en geeft het hun. Plots is daar dan het moment dat ze zich realiseren dat ze hier met Jezus te maken hebben: ‘Nu werden hun ogen geopend en herkenden ze hem.’ Met verbazing moeten ze naar hem gekeken hebben. Enkele uren geleden liepen ze nog gedesillusioneerd terug naar huis en hadden ze de hoop opgegeven. Nu zien ze ineens Jezus en brandt het vuur weer in hun hart.
Van de twee Emmaüs-gangers weten we dat één een man is (Kleopas), maar van de ander weten we niet wie het is. Ook weten we niet of het een man of vrouw is. Wellicht beeldt Rembrandt hierom ook de ene leerling duidelijk zichtbaar af en de andere niet.

Dit was de laatste aflevering van het leesplan over Rembrandt-en-de-Bijbel. Wij zouden het erg waarderen als je ons laat weten wat je er van vond.
Wil je verder lezen? Misschien is dit wat voor je:

• Verdiep je in het Onzevader
• NBV21 Kunsteditie