Wat zegt de Bijbel over: lijden?

‘De lijdenstijd’, zo noemen we de weken voor Pasen, en we bedoelen daarmee het lijden van Jezus. Maar bij het woord ‘lijden’ moet ik allereerst denken aan mijn oma. Zij was een diepgelovige vrouw. Ze heeft haar hele leven geworsteld met haar gezondheid. Ondanks alle pijn, operaties en beperkingen ervoer ze Gods nabijheid en troost. Maar tijdens de laatste dagen van haar leven riep ze het bijna uit: God, waarom moet dit zo pijnlijk eindigen…! Het maakte diepe indruk op mij, het voelde zo zinloos.

Herken je dat, bij jezelf of bij mensen in je omgeving? Dat het soms lukt om hoopvol vooruit te kijken, bijvoorbeeld naar het moment dat de pijn weg is. Of dat je ondanks je verdriet kunt genieten van kleine dingen. Maar soms lijkt het lijden alleen maar zinloos. Dan vraag je je af: Waarom gebeurt dit? Het kan een hele strijd zijn…

In de Bijbel lezen we ook over mensen die te maken krijgen met lijden. En net als wij zoeken zij naar troost en zin. Soms vinden ze die, soms ook niet.

Paulus schrijft dat lijden juist tot hoop kan leiden. Het lijden dat je nu meemaakt, kan voor doorzettingsvermogen zorgen. En uiteindelijk kan het ervoor zorgen dat je meer op God gaat vertrouwen.

‘En dat niet alleen, we prijzen ons zelfs gelukkig onder alle ellende, omdat we weten dat ellende tot volharding leidt, volharding tot betrouwbaarheid, en betrouwbaarheid tot hoop. Deze hoop zal niet worden beschaamd, omdat Gods liefde in ons hart is uitgegoten door de heilige Geest, die ons gegeven is.’ (Romeinen 5:3-5)

Maar we lezen ook over Job, een rechtvaardige man die veel ellende overkomt. Terwijl zijn vrienden hem makkelijke troost aanbieden (Job 5) of proberen de schuld van zijn lijden bij Job zelf neer te leggen (Job 8), doet God dat juist niet. Het boek Job rekent af met de overtuiging dat schuld en lijden altijd samengaan, of dat er zin schuilt in elk lijden. En Jezus zegt daarover dat God de zon doet opgaan én de regen doet neerkomen op zowel goede als slechte mensen (Matteüs 5:45).

Het bekendste verhaal over lijden in de Bijbel herdenken we deze week: de kruisiging van Jezus. Als Jezus aan het kruis hangt en overmand wordt door lichamelijke en geestelijke pijn, roept hij uit: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ (Matteüs 27:46). De Bijbel neemt ons mee in dit moment van totale eenzaamheid en pijn die Jezus op dat moment voelt. Er is geen snelle troost of makkelijke oplossing. Er is alleen lijden, en op dat moment lijkt dat volstrekt zinloos; het wordt zelfs zijn dood.

Maar Jezus’ dood is niet het einde. Hij stond op uit de dood (Matteüs 28:7), hij overwon het kwaad. En uiteindelijk krijgt zijn lijden zo ook voor ons betekenis. 
Jesaja schrijft al eeuwen daarvoor over een dienaar van God die het lijden van het volk van Israël op zich neemt. Zijn lijden heeft zin, want door alle ellende op zich te nemen brengt hij genezing.

‘Hij werd veracht, door mensen gemeden,
hij was een man die het lijden kende
en met ziekte vertrouwd was,
een man die zijn gelaat voor ons verborg,
veracht, door ons verguisd en geminacht.
Maar hij was het die onze ziekten droeg,
die ons lijden op zich nam.
Wij echter zagen hem als een verstoteling,
door God geslagen en vernederd.
Om onze zonden werd hij doorboord,
om onze wandaden gebroken.
Voor ons welzijn werd hij getuchtigd,
zijn striemen brachten ons genezing.’ (Jesaja 53:3-5)

De vroege christenen gebruikten deze tekst uit Jesaja om het lijden van Jezus uit te leggen. Deze uitleg biedt troost, omdat hij verder kijkt dan het lijden van dat moment. 

Dat ‘verder kijken’ zit ook in de evangelietekst zelf. Als Jezus het uitroept: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’, citeert hij Psalm 22:2. In dat vers roept de dichter zijn wanhoop uit naar God. Maar verderop vindt hij troost, als hij over God zegt:

‘Hij veracht de zwakke niet,
verafschuwt niet wie wordt vernederd,
hij wendt zijn blik niet van hem af,
maar hoort zijn hulpgeroep.’ (Psalm 22:25)

Net als de dichter vind ik hierin troost. God heeft ook mijn oma gehoord in haar lijden. En nu mag ik verder kijken, door het lijden en de dood heen!

Een goede Pasen toegewenst,

Maaike van der Weij, medewerker bij de afdeling Bijbelgebruik. Ze is onder andere betrokken bij Bijbel Basics en deBijbel.nl.