Openbaring bevat een duidelijke leeshulp
Aan het eind van Openbaring 1 staat een leeshulp waar ik vroeger overheen las. Ik deel hem graag – misschien heb jij er ook wel iets aan.
In het grote visioen in de verzen 12-16 heeft Johannes gezien dat Jezus zeven sterren in zijn rechterhand heeft (vers 16) en dat Hij tussen zeven gouden kandelaars wandelt (12-13). Daarover wordt eerst niets verder verteld. Om het visioen af te ronden stelt de Heer Johannes gerust en verklaart Hij wie Hij is (17-18). Daarna geeft Hij hem de opdracht om op te schrijven wat hij heeft gezien (19). Dit vers heeft heel wat aandacht gekregen vanwege de woorden ‘wat hierna zal gebeuren’. Veel lezers van Openbaring hebben immers grote interesse in de toekomst.
Hoe lees je Openbaring?
Misschien komt het door deze aandacht voor vers 19, dat we vaak over vers 20 heen lezen. Toch gebeurt daar iets belangrijks. Jezus zegt tegen Johannes:
Openbaring 1
Dit is de betekenis van de zeven sterren die je in mijn hand zag en van de zeven gouden kandelaars: de zeven sterren zijn de engelen van de zeven gemeenten, en de zeven kandelaars zijn de zeven gemeenten zelf.
Die kandelaars, dat snappen we wel. De Heer wandelt ertussen, Hij is aanwezig in de zeven gemeenten in Klein-Azië die uiteindelijk alle gemeenten vertegenwoordigen. Dat is bemoedigend: Hij is er. Ook kun je zeggen: de kandelaars zijn bedoeld om licht te geven in hun omgeving. Dat staat er niet, maar het lijkt me een correcte toepassing van de tekst.
Die engelen van de gemeenten, die liggen moeilijker. Heeft elke gemeente, elke christelijke kerk, een engel? Worden predikanten en pastoors hier als engelen voorgesteld? Dat zou leuk voor hen zijn, maar het vindt nergens anders bevestiging. Gaat het dan om beschermengelen? Misschien, kun je zeggen door vergelijking met Daniël 10:20-21, Matteüs 18:10 en Hebreeën 1:14. De Bijbel werkt dit verder niet uit.
Waar het me echter om gaat, is dat Jezus hier tegen Johannes zegt: ‘Je zag kandelaars, maar die betekenen gemeenten. Je zag sterren en die betekenen engelen.’ Johannes ziet dingen die iets anders betekenen. Hij moet die kandelaars en sterren dus niet letterlijk opvatten.
Serieus ≠ letterlijk
Het is waarschijnlijk dat dit ook voor veel andere elementen van Openbaring geldt. Johannes hoort of ziet iets, en het betekent iets anders. In hoofdstuk 5 ziet hij bijvoorbeeld een lam; dat is geen gewoon lam, maar Jezus.
Op andere plaatsen in de Bijbel hebben we dit ook. De God van Israël wordt een rots genoemd; dat betekent niet dat Hij van graniet of steen is, maar dat Hij sterk en betrouwbaar is. Het volk Israël is Gods wijngaard. Ik mag mij een schaap van de goede herder noemen; dat betekent (hopelijk!) niet dat ik blaat en gras eet, maar dat ik volgzaam en afhankelijk ben.
Beeldspraak, noemen we dit. De Bijbel staat er vol mee. Ook Openbaring. Daarom is het niet verstandig om in het geval van Openbaring te beweren dat we de tekst letterlijk moeten nemen. Dat doen we elders in de Bijbel vaak niet, en hier is het Jezus zelf die zegt: ‘Je ziet dit, het betekent dat.’ Hij verhindert dat Johannes de kandelaars en de sterren letterlijk opvat. Dat is een sleutel voor Johannes’ verstaan en een leeshulp voor ons. We nemen de tekst heel serieus, maar niet (altijd) letterlijk.
Dr. Pieter J. Lalleman
Volg ons leesplan over de toekomst van de wereld
Met dit leesplan verdiep je je in 10 dagen in dit onderwerp aan de hand van Bijbelteksten uit het Oude en Nieuwe Testament. Je ontdekt samenhangen tussen de verschillende teksten, en je denkt na over wat het betekent om verwachtingsvol uit te zien naar dit moment.