Misverstanden uit de Bijbel: Lucas gebruikt medische taal
Hoewel in het derde Evangelie niet de naam van de schrijver staat, nemen wij aan dat het geschreven is door Lucas, de persoon die (meteen) daarna ook het boek Handelingen schreef. Dat Lucas de schrijver van beide boeken is, is namelijk de unanieme traditie van de kerk en er is nooit een goed alternatief voor aangedragen. Deze Lucas was een medewerker van Paulus (2 Timoteüs 4:11, Filemon 24) en wij lezen in Kolossenzen 4:14 dat hij arts was. Deze mededeling van Paulus doet vermoeden dat de geschriften van Lucas herkenbaar zijn aan een speciaal medisch taalgebruik, maar dat is een misverstand. Het is natuurlijk wel zo dat elke schrijver, en dus ook elke auteur van het Nieuwe Testament, een eigen stijl heeft, maar de stijl van Lucas is niet meer medisch dan die van de anderen.
Honderd jaar geleden weerlegd
Het bewijs voor de aanwezigheid van medisch taalgebruik leek te worden geleverd toen in 1882 een zekere William Kirk Hobart een boek publiceerde over Lucas’ medische taal, maar dat werd al honderd jaar geleden weerlegd door Henry J. Cadbury. Door Lucas gebruikte woorden die Hobart ‘typisch medisch’ vond, bleken niet alleen in medische literatuur maar ook door allerlei andere schrijvers te zijn gebruikt, zoals bijvoorbeeld de Joodse historicus Flavius Josefus, en dus helemaal niet te wijzen op een arts. Cadbury stelde vast dat Lucas best arts kan zijn geweest, maar dat dit niet aan zijn schrijfstijl en woordkeuze kan worden afgelezen.
Later heeft de Nederlandse arts G.A. Lindeboom
Ik geef een paar voorbeelden van misverstanden over Lucas’ woordkeus:
- Marcus gebruikt voor een verlamde persoon het Griekse woord paralutikos (Marcus 2:3-5), terwijl Lucas 5:24 paralelumenos heeft. Wat Hobart over het hoofd ziet, is dat beide woorden bij dokters uit de oudheid voorkomen.
- In Lucas 10:30 staat dat rovers iemand ‘halfdood’ (hēmithanē) laten liggen. Dit woord komt weliswaar nergens anders in het Nieuwe Testament voor, maar wel bij heel verschillende schrijvers uit de oudheid, niet alleen in medische boeken.
- Volgens Handelingen 12:23 werd koning Herodes Agrippa ‘door de wormen gegeten’ zodat hij stierf. In het Grieks staat hier één lang woord, skōlēkobrōtos. Vroeger was dit woord vrijwel onbekend, maar er zijn nu handschriften van alledaagse teksten gevonden waarin het voorkomt. Geen technische term dus.
- In Lucas 1:2 gebruikt de auteur het woord autoptai, ooggetuigen. Sommigen menen daarin het moderne woord autopsie, lijkschouwing, te herkennen. Dat kan kloppen maar in de oudheid was dit woord nog geen medisch-technische term. Het komt juist veel voor bij historici.
In zijn Evangelie verbeterde Lucas de woordkeus van Marcus, die simpel Grieks schreef, soms bewust. Dat doet hij echter niet door technische woorden in te voeren. Wel verzacht hij de volgende woorden uit Marcus 5:26 (HSV):
Lucas schrijft in plaats daarvan (8:43, HSV):
Lucas gebruikt ook hier geen medische taal, maar is wel minder kritisch over zijn vakgenoten dan Marcus. Overigens noemt Mattheüs (9:20) de dokters van de vrouw helemaal niet!
Het is ook een misverstand dat de genezingsverhalen van Lucas langer zouden zijn of dat hij er meer zou hebben dan de andere evangelisten. Integendeel, Marcus besteedt een groter deel van zijn tekst aan genezingen (dertig procent) dan Lucas. En door zelf de Evangeliën te lezen kun je zien, dat Lucas echt niet opvallend anders is dan de andere.
Dr. Pieter J. Lalleman is schrijver, nieuwtestamenticus en predikant van de Baptistengemeente in Knaphill, Surrey, Groot-Brittannië.
Boek Vijftig nieuwe misverstanden uit de Bijbel
Deze blog is gebaseerd op een hoofdstuk uit Vijftig nieuwe misverstanden uit de Bijbel van Dr. Pieter J. Lalleman, een ontspannen maar gedegen introductie op de Bijbel. Sommige misverstanden komen voort uit keuzes die bijbelvertalers hebben gemaakt, andere uit het feit dat wij in een heel andere tijd en cultuur leven dan de bijbelschrijvers. Het boek is heel geschikt voor bespreking in een bijbelstudiegroep of als cadeau aan iemand die nog niet heel bekend is met de Bijbel.