Kerst: feest van kwetsbaarheid

Kerst is een feest dat bij veel mensen een positief gevoel oproept. Een boodschap van vrede, samenzijn en fijne dagen. Toch zit er ook een andere kant aan kerst. De kant die je vertelt dat er iets niet goed is. Dat er iets grondig mis is.

Je komt het op het spoor in Lucas 2. ‘Maria wikkelde het kind in een doek, en legde hem in een voerbak voor de dieren’ (Lucas 2:7). Een baby in een voerbak? Beter iets dan niets, denk je misschien. Maar het is niet normaal. Het is geen plek voor een baby. Nu niet en toen niet. Het laat zien dat er iets mis is: deuren bleven gesloten voor dit eenvoudige reisgezelschap. Een slaapplaats vonden ze niet. Dan maar die voerbak.

Wij hebben het een beetje gemaskeerd, met het woord ‘kribbe’. Ja, vijfhonderd jaar geleden klonk dat goed, toen kribbe nog precies betekende wat het hier zou moeten betekenen: voerbak. Maar het woord heeft door de tijd heen een andere betekenis gekregen, een romantische kerstbetekenis. De kribbe is de plek waar het kind hoort te liggen, volgens het verhaal. Kijk maar naar de plaatjes, luister naar de liedjes. Het kind hoort in de kribbe. Niet dus. Een baby hoort niet in een voerbak. Wat hier gebeurt is niet normaal.

Je ziet dat ook aan een ander woord in het verhaal. Jullie redder is geboren, zegt de engel tegen de herders. Een prachtige boodschap, iets om te vieren. Maar ook om je te realiseren dat er iets grondig mis is. Waarom is er anders een redder nodig? Dat is kerst: je realiseren dat er iets mis is.

Wat dan precies? Het verhaal van Lucas geeft een antwoord op die vraag. Het verhaal laat ons zien dat het goede, het reddende, kwetsbaar is. Het licht breekt door in het duister, maar niet met machtsvertoon. Het is kwetsbaar en breekbaar. Dat is de manier waarop God bij de mensen komt. We horen van een leger van engelen. Maar ze komen geen wraak nemen op iedereen in Betlehem die de reizigers de deur heeft gewezen. Nee, ze zingen een loflied, buiten de stad. En het zijn Maria en Jozef die hun baby’tje de nacht doorhelpen. Zo komt God bij de mensen: breekbaar en kwetsbaar.

En zo is het met alles wat ons aan dit kind herinnert: de glimpen van Gods nieuwe wereld die we zien, van vrede, rechtvaardigheid, liefde. Het is allemaal zo precair en kwetsbaar. Wij kunnen niet met groot vertoon de wereldvrede binnenhalen. Soms lijken er goede stappen gezet te worden, maar vaak lijken onze pogingen het juist te compliceren. Als we onszelf wel konden redden zouden we geen kerst hoeven te vieren.

Maar dat betekent niet dat we niets hoeven te doen. Kerst doet een appèl op ons. We kunnen wel degelijk iets doen. Ontheemden een plek geven. Een deur openen voor wie dringend een slaapplaats nodig heeft. Ervoor zorgen dat de kerstbaby’s van 2017 niet in de modder van een Grieks vluchtelingenkamp geboren worden, maar in een huis.

En de vrede beschermen, precair als ze is. Onze manier van leven is kwetsbaar. Maar als we die met geraas en verdrukking van minderheden denken te moeten verdedigen, hebben we bij voorbaat verloren. Dan helpen we dat waar we zo dankbaar voor mogen zijn eigenhandig om zeep.

Er zijn veel overeenkomsten tussen hoe het toen ging en wat we vandaag meemaken. Wat groot is wordt aanbeden, wat klein is wordt verdrukt en vertrapt. Grootspraak trekt de aandacht, bluf geldt als kracht. Maar kerst is hét moment om al die dingen niet normaal te vinden. Kerst eert het kleine, het kwetsbare. Het kwetsbare in deze wereld en in onszelf. Dat verdient het om op een voetstuk te staan.

Ik wens je een gezegend kerstfeest.

Deze blog is geschreven door Matthijs de Jong, nieuwtestamenticus bij het Nederlands Bijbelgenootschap