Internationale Vertaaldag
Het is vandaag 30 september: Internationale Vertaaldag. Een dag om alle vertalers wereldwijd in het zonnetje te zetten. En wat mij betreft Bijbelvertalers in het bijzonder!
Als Bijbelvertaler breng je samen met je teamgenoten uren door achter de computer, om samen tot een zo goed mogelijke vertaling te komen. Maar er zijn ook momenten dat je er als team op uit gaat om de vertaling te ‘testen’. In de jaren dat ik zelf onderdeel was van een vertaalteam in Malawi gingen we maandelijks naar verschillende dorpen om de eerste conceptvertaling met zoveel mogelijk mensen te lezen en hun feedback te ontvangen. Een korte impressie van zo’n tripje …
Na een lange rit over een hobbelige, stoffige weg komen we aan in het dorp van Olivia. Ze wacht ons al op, samen met een groepje van haar dorpsgenoten. We gaan op de grond zitten, in de schaduw van wat bomen. Na de nodige formaliteiten en begroetingen begint Olivia te lezen: ‘Mwa yaayo mwaakhalla okumi nave okumooyo waari owala wa athu. Nave owalanko onnamolleella mwiipiphini nave epipheeyo khenathiimiha owalanko.’ (Joh. 1:4-5 NBV: ‘In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen.’) Na een paar verzen pauzeert ze en zegt: ‘Nu pas begrijp ik wat er staat, nu pas begrijp ik het. Dit moet iedereen horen!’ Olivia kijkt ons met een brede glimlach aan, en opgewonden vertelt ze hoe het voor haar is om de Bijbel voor het eerst in haar eigen taal te lezen. Ik weet dat zij op school heeft gezeten, in tegenstelling tot veel van haar dorpsgenoten. Ze spreekt niet alleen Ellomwe, haar moedertaal, maar ook Chichewa, de hoofdtaal van het land. Ze spreekt zelfs een klein beetje Engels. Ik vraag haar waarom de vertaling van de Bijbel in haar moedertaal zo belangrijk voor haar is, als de Bijbel ook in het Chichewa beschikbaar is. ‘Ik kan de Bijbel in het Chichewa wel lezen, maar ik begrijp niet goed wat er staat’, zegt ze. ‘Het is niet mijn eerste taal. Ik spreek de woorden uit, maar van veel woorden ken ik de betekenis niet, en dus begrijp ik de teksten vaak niet of maar half. Nu ik de Bijbel in mijn eigen taal lees, begrijp ik opeens wat er staat. Deze woorden raken mijn hart. Ik kan nu nadenken over hoe deze woorden op mijn leven van toepassing zijn. Dat is bij de Bijbel in het Chichewa wel anders. Dan ben ik vooral bezig met de ingewikkeldheid van de taal.’ Dan staat ze op en begint te zingen Een aantal vrouwen volgen. Ze zingen een aanbiddingslied, in hun eigen taal. Eerst denk ik nog dat dit normaal is, maar als ik de reactie van de omstanders zie, besef ik dat ik getuige ben van een bijzonder moment. Na afloop zegt Olivia: ‘Vandaag hebben we gehoord dat God ook door onze taal spreekt. Daarom antwoorden we Hem in onze eigen taal.’ Olivia en haar dorpsgenoten zijn een belangrijke rol gaan spelen in het ontwikkelen van christelijke liederen in de eigen taal.
Op een dag als vandaag denk ik aan mensen zoals Olivia. In Nederland is het soms moeilijk voor te stellen dat er nog zoveel plekken op de wereld zijn waar men verlangt naar de Bijbel in de eigen taal. Elke dag wordt er door duizenden vertalers gewerkt om de Bijbel in meer talen beschikbaar te maken. Vers voor vers, boek voor boek en jaar na jaar. In veel landen werken zij onder uitdagende omstandigheden. En door Covid-19 zijn die vaak nog moeilijker geworden. Als international programme specialist voor het NBG heb ik contact met vertalers van 28 verschillende projecten. Wat me opvalt is dat er maar weinig Bijbelvertalers zijn die hun werk met tegenzin doen. Integendeel, de vreugde en voldoening die het geeft als mensen de Bijbel in hun taal ontvangen zijn alle inspanningen meer dan waard. Genoeg reden dus voor deze Internationale Vertaaldag: een dag om eens even stil te staan bij al die Bijbelvertalers die ook vandaag weer een aantal verzen van de Bijbel in hun eigen taal vertalen.
Ilse Visser
International programme specialist bij het Nederlands en Vlaams Bijbelgenootschap. Eerder werkte zij mee aan de revisie van de Nieuwe Bijbelvertaling.
Meer weten over de vertaalprojecten die het NBG ondersteunt? Neem dan eens een kijkje op de pagina van onze Bijbel per Maand Club