Eén Jezus, vier evangeliën: Johannes

Waarom staan er vier evangeliën in de Bijbel? Was één evangelie niet genoeg geweest? Nu hebben we er vier en allemaal vertellen ze over Jezus’ prediking, zijn kruisiging, sterven en opstanding. Vooral Matteüs, Marcus en Lucas lijken erg op elkaar. Toch zijn er ook veel verschillen tussen de vier evangeliën.

In deze serie neemt Marijn Zwart je mee om op het spoor te komen van de vier karakters van de vier evangelisten.

Vorige week heb ik over Lucas geschreven, in deze blog ga ik in op het evangelie volgens Johannes. Wat is er uniek aan dit evangelie? Ik stip twee bijzondere kenmerken aan: (1) Jezus’ intieme band met de Vader en (2) het gebruik van sterke tegenstellingen.

Als je zorgvuldig leest, kom je steeds meer dingen tegen die verschillend worden verteld in elk evangelie. Op die manier kun je het eigen karakter van elk van de vier evangeliën op het spoor komen. Want alle vier vertellen ze weliswaar over Jezus, maar elke evangelist maakt zijn eigen keuzes over wat hij wel en niet vertelt, en waar hij de nadruk op legt. Zo hebben we vier unieke portretten van Jezus.

Sterker dan Matteüs, Marcus en Lucas, benadrukt Johannes Jezus’ intieme band met de Vader: Jezus is in zijn spreken en handelen één met God. Dat laat Johannes meteen al zien aan het begin van zijn evangelie. Daar noemt hij Jezus het Woord (Johannes 1:1-5). Dat Woord was bij God en dat Woord was God. Daarmee laat hij meteen al zien dat Jezus en God een uitzonderlijke en intieme band hebben: alleen Jezus kan ons duidelijk maken wie God werkelijk is (zie Johannes 14:9).
Volgens Johannes moet je leren inzien dat Jezus ten diepste de eeuwige Zoon is, die één is met de Vader. Die intieme band staat niet op zichzelf. Volgens Johannes hangt de redding of de veroordeling van de mens direct af van zijn reactie op de ontmoeting met Jezus: wie gelooft is gered en heeft eeuwig leven, wie Jezus afwijst is veroordeeld (zie Johannes 3:18). Deze scherpe verdeling zien we terug in de vele tegenstellingen die voorkomen in het evangelie.

Sterker dan Matteüs, Marcus en Lucas, benadrukt Johannes Jezus’ intieme band met de Vader: Jezus is in zijn spreken en handelen één met God. Dat laat Johannes meteen al zien aan het begin van zijn evangelie. Daar noemt hij Jezus het Woord (Johannes 1:1-5). Dat Woord was bij God en dat Woord was God. Daarmee laat hij meteen al zien dat Jezus en God een uitzonderlijke en intieme band hebben: alleen Jezus kan ons duidelijk maken wie God werkelijk is (zie Johannes 14:9).

Volgens Johannes moet je leren inzien dat Jezus ten diepste de eeuwige Zoon is, die één is met de Vader. Die intieme band staat niet op zichzelf. Volgens Johannes hangt de redding of de veroordeling van de mens direct af van zijn reactie op de ontmoeting met Jezus: wie gelooft is gered en heeft eeuwig leven, wie Jezus afwijst is veroordeeld (zie Johannes 3:18). Deze scherpe verdeling zien we terug in de vele tegenstellingen die voorkomen in het evangelie.

Johannes noemt Jezus namelijk niet alleen het Woord, maar ook het licht, wat past bij zijn aandacht voor de tegenstelling tussen licht en duisternis. Die tegenstelling introduceert hij meteen al in vers 5: ‘Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen.’ Deze tegenstelling komt een aantal keer terug in het evangelie (bijvoorbeeld in Johannes 3:19-21, 8:12 en 12:46).

De tegenstelling tussen licht en duisternis is niet de enige tegenstelling die in Johannes voorkomt. Jezus gebruikt heel vaak duidelijke tegenstellingen om te laten zien wie er bij God hoort en wie niet. Zo gaat het over aardse dingen en hemelse dingen, beneden en boven (Johannes 3:12 en 8:23). Over mensen die het goede gedaan hebben en die het slechte gedaan hebben (Johannes 5:29). Andere tegenstellingen zijn het verschil tussen wel luisteren en niet luisteren (Johannes 8:47) en de waarheid spreken en liegen (Johannes 8:44-45). Telkens weer maakt Jezus in het evangelie van Johannes scherp duidelijk wie er bij Hem horen en dus bij God, en wie niet.

Marijn Zwart
Nieuwtestamenticus