De overzichtelijke wereld van Anne de Vries
Een blog van Corien Oranje (deel 1 in een serie van 4)
Weet je wel waar je eten vandaan komt? Die lekkere boterham, die je hebt gehad?… Ja, moeder heeft die boterham klaargemaakt. Maar het brood heeft ze gekocht van de bakker. Die bakte dat brood van meel. Dat meel kwam van de molenaar. Die had het gemalen van koren. Dat koren kreeg hij van de boer. Die had het gemaaid op zijn land. Maar wie had het koren daar laten groeien?
Ik groeide als kind op met de verhalen van de kleuterBijbel van Anne de Vries, en ik ben niet de enige. Er zijn zo’n half miljoen exemplaren van het ‘Kleutervertelboek voor de Bijbelse geschiedenis’ verkocht in Nederland, en het boek is in meer dan dertig talen vertaald.
Vijftig jaar later zie ik de plaatjes nog voor me: de kleurige prent van Adam en Eva in het paradijs, het huilende Egyptische meisje dat belaagd wordt door muggen (mijn tante tekende er een klein vliegenmeppertje bij zodat het meisje zichzelf kon verdedigen), koning Salomo op zijn troon, met twee wanhopige moeders en een soldaat met een zwaard die een bloot baby’tje aan één beentje in de lucht houdt.
Anne de Vries was een vakman, een fantastische verteller, hij wist je mee te nemen in het verhaal. Ik herinner me nog hoe ik moest huilen als mijn moeder op Goede Vrijdag voorlas over de kruisiging, en hoe opgelucht ik was als het met Pasen allemaal weer goed kwam. Ik ben zo van die verhalen gaan houden dat ik ze later zelf weer aan mijn kinderen heb voorgelezen. Pas toen merkte ik dat ze behoorlijk moraliserend waren.
Anne de Vries maakte de Bijbelse geschiedenis veilig en overzichtelijk. De wereld was verdeeld in goede en slechte mensen. De goede mensen waren gehoorzaam en leefden zoals God het wilde, de slechte mensen deden wat ze zelf wilden. Gelukkig kon God je vergeven en je zwarte hart weer schoonmaken van de zonde. Een grote troost bij elk verhaal dat slecht afliep: goede mensen gingen na hun dood naar de hemel.
Abel werd doodgeslagen, maar hij was wel de eerste die naar de hemel mocht. Dat die lelijke, boze koning Herodes alle jongetjes in Betlehem liet vermoorden was vreselijk, maar de jongetjes gingen gelukkig wel naar de hemel. ‘Daar zouden ze nooit meer huilen. Daar waren ze blij en gelukkig. Want in de hemel is alles heerlijk en goed.’
Dat Anne de Vries en illustrator Tjeerd Bottema soms keuzes maakten die niet uit de Bijbeltekst opkwamen, merkte ik voor het eerst toen ik 12 jaar was en op catechisatie zat. De dominee had het over Kaïn en Abel. ‘Hoe wist Kaïn eigenlijk dat God niet blij was met zijn offer?’ vroeg hij.
Ik stak meteen mijn vinger de lucht in, trots dat ik als enige het antwoord wist. ‘Dat zag hij aan de rook. Die ging niet omhoog, maar opzij.’
De dominee hielp me uit de droom. ‘Dat is een fabeltje. Komt vast uit een kinderBijbel. Er staat niks over in de Bijbel.’
En er was wel meer dat niet rechtstreeks uit de tekst kwam. Anne de Vries las de Bijbel met een gereformeerde bril, en verwerkte heel wat dogmatiek en exegese in zijn verhalen. Nadat Eva en Adam van de boom hebben gegeten (God had het hun zo verboden en ze deden het tóch. Dat was een grote zonde.) heeft God zijn ongehoorzame kinderen nog wel lief. Hij vertelt Eva dat er een kindje geboren zal worden dat sterker is dan de satan.
Wie zou dat kindje zijn?
De Here Jezus.
Als Die gekomen was, zou God niet meer boos zijn op de mensen. Dan mochten ze weer dicht bij Hem wonen, ergens waar het nóg heerlijker was dan in het paradijs. In de hemel!
Als je als kind dit soort verhalen voorgelezen krijgt, beïnvloedt dat de manier waarop je later zelf de Bijbel leest. Het is een uitdaging om de Bijbel als volwassene weer onbevangen te gaan lezen, zonder die lijnen die je hebt leren trekken.
Maar dat is wat ik probeer als ik schrijf voor het NBG. Dicht bij het verhaal blijven, niet preken, niet méér vertellen dan wat er staat. Ik denk dat je daarmee recht doet aan de tekst van de Bijbel.
Dat neemt niet weg dat ik nog steeds dankbaar ben voor de verhalen die ik als kind gehoord heb. Die prachtige, veilige kleuterBijbel was voor mij een manier om God te leren kennen. En wat is er nou heerlijker dan voorgelezen worden?
Corien Oranje is kinderboekenschrijver en tekstschrijver
Ze is bekend van boeken zoals Het geheime logboek van topnerd Tycho en Mijn preek van de week. Voor het Nederlands Bijbelgenootschap heeft Corien onder andere meegewerkt aan de Baby Bijbel