De Bijbel: een groen Boek?

Ben je op zoek naar meer inspiratie over duurzaamheid en omgang met de schepping? Dan is het groene leesplan ‘Van Adam en Eva tot Franciscus’ misschien iets voor jou. Drie groene theologen bespreken bekende maar ook verrassende onbekende Bijbelteksten over onze omgang met de schepping. Het gaat over verantwoordelijkheid, maar ook over vergeving en hoop.

Dit leesplan en alle andere leesplannen vind je in de gratis app Mijn Bijbel. Download de app, schrijf je in voor dit leesplan en ontvang elke dag een notificatie met de nieuwste aflevering!

Door Peter Siebe

Mijn oudste dochter is geboren in een Haarlemse bovenwoning. Toen ze een jaar of twee was, nam ik haar mee naar buiten. Aandachtig zette ze haar voetstapjes op het trottoir. Ze zag kleine zwarte beestjes lopen over de tegels en ik legde uit: ‘Dat zijn mieren, mooi he?’ Ze keek, zei niets, tilde haar schoentje op en voordat ik het kon verhinderen stampte ze een mier dood.

Zo mislukte mijn eerste les in natuureducatie. Gelukkig stond de tijd niet stil. Als puber was mijn dochter jarenlang overtuigd vegetariër. En toen ze op kamers ging, vroeg ze zich af: ‘Welke melk moet ik kopen om er zeker van te zijn dat de boer waar de melk vandaan komt er ook van leven kan?’

We waren met het jonge gezin meer dan eens op vakantie naar Zwitserland geweest. Dan dronken we tijdens bergwandelingen zomaar koud water uit een bergstroompje. Vast niet verantwoord, maar wel heerlijk en niemand van ons is er ziek van geworden. We genoten van de indrukwekkende Aletschgletsjer, van de rijkdom aan bloemen en de vele kleurige vlinders. Wel viel ons op dat het ook in de vakantielanden waar we kwamen steeds vaker ging over klimaatverandering. Zouden ook latere generaties zich nog kunnen verwonderen over die schoonheid van de wereld?

Op de eerste bergtop die we bedwongen, was een tekstbord neergezet. Er stond zoiets als: ‘Die Werke Gottes sind groß, zum Staunen für alle.’ Het was een psalmcitaat, misschien uit Psalm 111 of Psalm 8. Ik raakte in die tijd ook onder de indruk van een andere psalm, Psalm 104, die de lofzang zingt op de schepping. Nooit geweten dat in de Bijbel de waterkringloop wordt uitgelegd! Ook bezingt de dichter de afwisseling van dag en nacht, en de eigen plek van elk schepsel. Jonge leeuwen komen ’s avonds uit hun hol, zegt hij, en maken ‘s morgens plaats voor de mens die aan het werk gaat. Alles in de schepping weerspiegelt Gods heerlijkheid. Daar geniet God van: ‘Laat de HEER zich verheugen in zijn werken’ (vers 31). Ook de dichter zelf geniet er met volle teugen van (vers 33-35).

Zo werd mijn verwondering over de schepping aangevuld met verdieping. Ik las er de Bijbel en andere boeken op na en werd spreker in de Groene Kerken-beweging. Want van verwondering en verdieping kwam ik bijna vanzelf uit bij verantwoordelijkheid.

En toen werd het lastig. Want ik heb dan wel een vierkante postzegel waar ik invloed op heb: het huis waar ik woon, het huishouden waar ik deel van uitmaak, de boodschappen en het werk dat ik doe. Maar hoever strekt mijn verantwoordelijkheid? Als ik een smartphone of een laptop nodig heb waar zeldzame metalen voor gedolven worden door kinderen uit mijnen die de omgeving vervuilen, ben ik daar dan (mede)verantwoordelijk voor? Als de wereld langzaam maar zeker op een ecologische en humanitaire ramp afstevent door de stijgende temperaturen, ligt dat dan aan leiders als Trump of landen als China of is het ook mijn schuld? Het laatste Amerikaanse rapport laat zien dat elk decennium na 1980 warmer is dan het voorgaande. In Bagdad werd het begin augustus 51,8 graden; heter dan ooit. En hier werd het vorig jaar 41 graden en hadden we eerder deze maand de langste hittegolf ooit. Het besef dat ik hiervoor medeverantwoordelijk zijn, dreigt me soms te verlammen.

Daarom was ik blij met de Groene Bijbel en met Maak je Bijbel groen. Daar las ik: ‘Een andere omgang met het natuurlijk milieu, met energie- en grondstofverbruik moet wortelen in onze levensbeschouwing, anders is het op termijn gedoemd om weer te verdwijnen.’ Ik herkende dat. Want ik heb hoop en inspiratie nodig om mijn verantwoordelijkheid niet als last te ervaren, maar als uitdaging.

Daarom ben ik nog blijer dat er nu ook een ‘groen’ 30-daags leesplan is: ‘Van Adam en Eva tot Franciscus’. Drie groene theologen bespreken bekende maar ook verrassende onbekende Bijbelteksten over onze omgang met de schepping. Het gaat over verantwoordelijkheid, maar ook over vergeving en hoop. ‘Ja, we schieten altijd tekort. Maar nee, dat mag ons niet ontmoedigen. We worden geroepen om altijd weer opnieuw te beginnen’, hoorde ik theoloog Erik Borgmans eens zeggen.

Welk opdrachtje geven deze Bijbelmeditaties me bij Psalm 104? ‘Ga op een plek zitten waar je niet gestoord wordt. Neem de tijd om tot rust te komen en ga dan met je aandacht naar je ademhaling. Blijf rustig ademen en besef: mijn adem wordt gedragen door Gods adem, mijn adem verbindt me met al het leven en met God.’

De teloorgang van de natuur stemt mij regelmatig somber. Maar hier word ik rustig van.

Peter Siebe
Van origine historicus en werkt als persvoorlichter en eindredacteur bij het NBG. Ook is hij betrokken bij de Groene Kerken.