De Bijbel heeft betrekking op het volle leven

Van Matthijs de Jong en Cor Hoogerwerf verscheen vandaag het boek Hemels groen. Nieuw licht op duurzaamheid als Bijbels thema. Cor en Matthijs laten zien hoe je de Bijbel op een verantwoorde en inspirerende manier kunt betrekken bij de actuele, complexe kwesties rondom klimaat, biodiversiteit en duurzaamheid. Negen vragen aan hen over ‘groene exegese’.

Wat is groene exegese?

Met groene exegese bedoelen we uitleg van de Bijbel waarbij onze plek op aarde en onze omgang met de schepping een belangrijke rol speelt. Je moet natuurlijk de Bijbel niet overvragen, het is geen kant- en klaar antwoordenboek voor nu. Maar we hebben gemerkt dat er over dit onderwerp veel te zeggen is.

Waarom hebben jullie dit boek geschreven?

Het begon met een webinarserie in 2022 over groene Bijbeluitleg. We merkten dat dit onderwerp enorm aanslaat bij voorgangers en andere Bijbelprofessionals, en we werden er ook zelf door gegrepen. We zijn ervan overtuigd geraakt dat duurzaamheid een veel groter thema is in de Bijbel dan vaak wordt gedacht. Het leek ons belangrijk om dat uit te werken. Dit boek is daarvan het resultaat.

Waarom is groene exegese juist nú belangrijk?

De urgentie van het klimaatprobleem en de noodzaak tot een duurzamer samenleving zijn moeilijk te betwisten. Maar onder die ecologische crisis zit nog een andere crisis verborgen: een morele of zelfs spirituele crisis. Die weerhoudt ons ervan om collectief te doen wat verstandig en rechtvaardig is. Wij denken dat de Bijbel bij uitstek een gesprekspartner is die ons een kritische spiegel voorhoudt. En nog belangrijker: een perspectief op een andere manier van leven, waarbij andere waarden centraal staan dan economische.

Is Bijbellezen dus de oplossing voor duurzaamheidskwesties?

We beweren uiteraard niet dat het allemaal vanzelf goed komt als de Bijbel beter gelezen zou worden. Maar als kerk en cultuur doen we onszelf tekort als we de Bijbel als bron van reflectie en moraliteit dicht laten bij een van de grootste vraagstukken van onze tijd. Bijbellezen met het oog op ecologie, biodiversiteit en duurzaamheid is van fundamenteel belang. Het gaat niet over een leuk groen tekstje hier of daar, het gaat om het inzicht dat de Bijbelse boodschap betrekking heeft op het volle leven.

Welke Bijbelteksten staan centraal in jullie boek?

We bespreken een dwarsdoorsnede van de Bijbel, van de schepping in Genesis 1 tot en met de vernietiging van de hemel en de aarde volgens het boek Openbaring. En van alles ertussenin, zoals de unieke levenswijze van het Bijbelse volk Israël, de kritiek van de profeten op sociale misstanden, de schepping in de psalmen, Jezus en het geld, de Romeinenbrief van Paulus en meer.

Wat heeft jullie het meest verrast tijdens het schrijven?

Dat in de Bijbel het land en de aarde altijd meer zijn dan het decor. Ze spelen een wezenlijke rol. Vanuit de christelijke traditie zou je soms de indruk kunnen krijgen dat het gaat om de relatie tussen God en mens en dat de omgang met de aarde neutraal terrein is. Maar het beeld dat de Bijbel schetst is anders.

Wat is de belangrijkste conclusie van jullie boek?

De positieve boodschap in de Bijbel. Die schetst een alternatief: het kan anders, een andere omgang met elkaar en met de schepping, minder gericht op materialisme en het veiligstellen van bezit. De Bijbel situeert die boodschap natuurlijk in de tijd van de Bijbelschrijvers, die in allerlei opzichten verschilt van onze tijd. Maar het ideaal dat de Bijbel ons voorhoudt en de levenshouding waartoe de teksten ons oproepen, kunnen ons ook vandaag aanzetten tot een andere manier van leven.

Voor wie is dit boek bedoeld?

Voor iedereen die zich wil verdiepen in duurzaamheid in relatie tot de Bijbel, zoals theologen en voorgangers maar ook geïnteresseerde Bijbellezers. Het boek is toegankelijk geschreven, maar biedt wel diepgang.

Wat hopen jullie dat mensen na het lezen anders gaan doen?

Wat wij hopen te bereiken is dat mensen de Bijbel als een natuurlijke gesprekspartner gaan zien voor hun eigen reflectie op de grote problemen van vandaag. Natuurlijk staat de wereld van de Oudheid, waarin de Bijbelse teksten geschreven werden, mijlenver af van onze tijd. Maar de mindset die in die teksten meekomt, het appèl op ons als mens, en het aanreiken van een alternatief, dat zijn ook voor vandaag wezenlijke zaken. Ons boek wil daarin een gids zijn.

Hemels groen wordt op vrijdag 8 maart gepresenteerd tijdens het symposium ‘Duurzaam durven denken vanuit de Bijbel’. Dat wordt gehouden van 14.30-17.00 uur aan de Vrije Universiteit Amsterdam.