Betrek kinderen bij het Bijbellezen

Door kinderen te beschouwen als gelijkwaardige gesprekspartners en door goed te kijken naar hun leervoorkeuren, komen de Bijbelse verhalen dichter bij kinderen, stelt drs. Maartien Hutter.

Het is van groot belang dat kinderen de inhoud van Bijbelverhalen en de grote lijnen van de Bijbel kennen, stelde Dorina Nauta (RD 21-11). Maar, zo signaleert zij, de Bijbelkennis van kinderen neemt af. Kinderen van nu leren anders. Ouders vinden niet gemakkelijk om geschikte vormen van Bijbellezen die daarbij aansluiten. Hoe kunnen we vandaag de dag met kinderen in de Bijbel lezen en daarover in gesprek raken?

Bij het Nederlands Bijbelgenootschap herkennen we deze vraag. Omdat het zo belangrijk is de Bijbel door te geven aan de nieuwe generatie, ontwikkelen we materiaal om met kinderen anno 2015 de Bijbel te lezen. Dit doen we op basis van recente inzichten uit de godsdienstpedagogiek (”kindertheologie”) en door rekening te houden met de verschillende manieren van leren van kinderen. Op deze manier komen de Bijbelverhalen dicht bij kinderen; ze ervaren dat de verhalen relevant zijn voor hun leven.

In de kindertheologie staat het gesprek met kinderen over Bijbel en geloof centraal. Kinderen leren door zelf vragen te stellen, daar samen over na te denken, en antwoorden te geven. De eigen manier van denken van kinderen is daarbij belangrijk, evenals hun ervaringen, ideeën en vragen.

Kinderen zijn prima in staat om zelf over de Bijbel en geloof na te denken als ‘kleine theologen’. Ze hebben daar vaak allerlei ideeën over. Als je kinderen in contact brengt met een Bijbelverhaal en hen zelf aanspreekt, komen die gedachten op gang. Zo kunnen er waardevolle gesprekken ontstaan. In de kindertheologie noemen we dit ”theologiseren met kinderen”. Maar hoe pak je dat als ouders aan?

Het begint met goed kijken en luisteren: kinderen zien zoals ze zijn en oog hebben voor wat er in hen omgaat. Zij mogen in de veilige omgeving van het gezin zichzelf zijn. Dat is het vertrekpunt om samen in de Bijbel te lezen en daarover te praten.

Tijdens dit samen lezen en praten over de Bijbel staan de eigen ideeën en vragen van kinderen centraal. Wat vragen zij zich af en waar zijn zij nieuwsgierig naar? Als ouder is het belangrijk dat je de eigen inbreng van je kinderen als waardevol beschouwt en dit aan je kind laat merken. Wanneer je met meerdere kinderen in gesprek gaat, is het belangrijk erop te letten dat het gesprek open blijft en dat alle kinderen tot hun recht komen.

Tijdens het praten over de Bijbel geef je de kinderen alle ruimte. Maar natuurlijk heb je als ouder een belangrijke rol. Je kunt vragen stellen om het gesprek te stimuleren. Vragen over wat er gebeurt in het verhaal (Hoe denken de broers over Jozef?). Over hoe de hoofdpersonen dat zullen beleven (Stel dat jij een van Jozefs broers was, wat zou jij dan van Jozef vinden? Waarom?). Of over God en Jezus (Waarom zou God Jozef het speciale talent om dromen uit te leggen gegeven hebben? En welke talenten heb jij van God gekregen?). Daarnaast kun je informatie en context bieden die de Bijbelse verhalen verhelderen.

Kinderen verschillen onderling. Het ene kind leest graag en praat makkelijk over een Bijbelverhaal. Een ander kind ontdekt de betekenis ervan door een spel, een proefje of een puzzel. Deze verschillen worden onderbouwd door de theorie van meervoudige intelligentie van de Amerikaanse psycholoog Howard Gardner. Hij stelt dat ieder kind diverse intelligenties heeft. Die worden in verschillende mate ontwikkeld en zijn bepalend voor zijn of haar voorkeur. Door daar rekening mee te houden, wordt leren leuker. Ook beklijft het geleerde beter. Het vraagt van ouders creativiteit, maar als je je kinderen actief bij het Bijbellezen wilt betrekken, is het de moeite waard hierop te letten.

Een voorbeeld. Hoe lees je met kinderen met verschillende voorkeuren de geschiedenis van Jozef? Talige kinderen komen tot hun recht wanneer zij het verhaal lezen of horen, achtergrondinformatie lezen en doorpraten over het verhaal. Zij kunnen goed verwoorden wat ze bedoelen.

Er zijn ook kinderen die het verhaal beter verstaan wanneer zij in beweging komen en iets doen. Speel met hen een spel, bijvoorbeeld ”Wie is de baas?”: iedereen mag drie minuten lang de baas spelen over de anderen, praat er daarna over na. Hoe was het om de baas te zijn? En als iemand anders de baas over jou is? Zo kunnen kinderen zich spelenderwijs inleven in hoe het is voor de broers als Jozef droomt dat de korenaren, en de zon, maan en sterren voor hem buigen.

Kinderen die van rekenen houden, kun je boeien door bij het verhaal waarin de broers van Jozef geld in hun graanzakken vinden een puzzeltje met getallen te laten maken. Muzikale kinderen onthouden het verhaal door een lied. Gaat jouw kind juist graag de natuur in? Verzamel dan buiten van alles om een tekening van de jas van Jozef mooi mee te versieren. Beelddenkers genieten ervan als je samen met hen een mooie plaat bij het verhaal van Jozef bekijkt, of hen bijvoorbeeld een deel van het verhaal in stripvorm laat tekenen.

Deze voorbeelden illustreren dat het mogelijk is om voor ieder kind een toegang tot het Bijbelverhaal te bedenken die bij hem of haar past.

Veel kinderbijbels bestaan uit hervertellingen van een selectie Bijbelverhalen. Met deze nieuwe manier van Bijbellezen op basis van de kindertheologie en leervoorkeuren is die vertaalslag niet langer nodig. Het maakt het namelijk makkelijker om de Bijbeltekst zoals die in Bijbel staat met kinderen te lezen. Doe je dat op een manier die bij kinderen past, dan spreken de Bijbelverhalen op een hele directe manier tot hen. Je kunt dit toepassen op de hele Bijbel. Ook op lange, moeilijke of lastige verhalen. Zo kun je de Psalmen, Job, brieven uit het Nieuwe Testament of Openbaring met kinderen lezen. Kinderen maken zo kennis met de Bijbelse verhalen in hun context en leren de grote lijnen uit de Bijbel kennen.

Om ouders een handreiking te bieden bij het samen in de Bijbel lezen met hun kinderen heeft het Nederlands Bijbelgenootschap de SamenleesBijbel ontwikkeld. Een Bijbel boordevol weetjes, vragen, doe-opdrachten en liedjes voor kinderen van 8 tot 12 jaar. De Samenleesbijbel is gebaseerd op de beschreven nieuwe manier van Bijbellezen met kinderen.

Lees alles over de SamenleesBijbel

Onlangs verscheen dit artikel ook in het Reformatorisch Dagblad, bekijk het artikel.