Ruth, een (buiten)gewoon verhaal

In het Bijbelrooster voor deze adventsweken staan het stadje Betlehem en de gebeurtenissen die daar plaatsvinden centraal (zie www.bijbelbasics.nl). Voor de eerste Adventszondag is dat het verhaal van Ruth die met Naomi naar Betlehem reist.

Altijd weer een boeiend en ook een ontroerend verhaal, vind ik. Prachtig verteld ook met alle ingrediënten van een goed verhaal of een goede roman: tragiek, een plot (wie zal Naomi verlossen van haar tragische lot?), een man en een vrouw (‘krijgen ze elkaar?’) en een ‘happy end’. Maar er zit meer achter.

Het verhaal begint zo gewoon: ‘In de tijd dat de rechters het volk leidden ...’

In onze Bijbel staat het boek Ruth dan ook meteen na het boek Rechters. En die tijd van de rechters was geen beste tijd: iedereen deed wat goed was in zijn eigen ogen. Het boek Rechters bevat, zeker aan het eind, nare verhalen waaruit blijkt wat er gebeurt als mensen niet meer naar God luisteren en volgens zijn leefregels leven. Chaos. Geen fijne tijd om in te leven.

Ruth 1:1 voegt daar nog iets aan toe: hongersnood. In Betlehem nota bene, waarvan de naam ‘huis van brood’ betekent! In dat ‘huis van brood’ is nu geen brood meer te krijgen. Het is de reden waarom Elimelech uit Betlehem vertrekt naar het buurland Moab, zoals in de loop van de geschiedenis zoveel mensen hun heil hebben gezocht in een ander land omdat ze geen middelen van bestaan meer hadden. Denk bijvoorbeeld aan de vele Ierse families die uit nood naar Amerika vertrokken. Wegtrekken uit je eigen land is soms levensnoodzaak.

Toch zit er in het geval van Elimelech een gevaar aan vast: in Moab werden andere goden vereerd. Heeft Elimelech zich wel gerealiseerd dat zijn zonen waarschijnlijk zullen trouwen met meisjes uit dat volk? En zullen zijn zonen dan wel trouw blijven aan de enige God, de God van het verbond met Israël?

De tragische gebeurtenissen worden in een paar zinnen vermeld, maar er zit in elk geval tien jaar tussen voordat Naomi’s twee zonen sterven. Haar man was al eerder gestorven, maar toen had zij haar zonen nog om voor haar te zorgen. Wie moet dat nu gaan doen?

Naomi besluit terug te keren naar Betlehem, want ze heeft gehoord dat de hongersnood voorbij is. Betlehem kan weer terecht ‘huis van brood’ worden genoemd. Dat blijkt ook wel uit de volgende hoofdstukken in het boek Ruth: juist via de oogst leert Ruth haar toekomstige man kennen.

Ruth wil graag met haar schoonmoeder Naomi meegaan naar Betlehem. In heel hoofdstuk 1 zegt ze niets tot aan die onvergetelijke woorden: ‘Waar u gaat, zal ik gaan, waar u slaapt, zal ik slapen; uw volk is mijn volk en uw God is mijn God’ (vers 16).

Een klinkende geloofsbelijdenis. Een die heel ingrijpend is in het leven van Ruth. Ze laat haar leefwereld, haar familie, haar gewoonten, haar goden los. Ter wille van haar schoonmoeder.

Het boek Ruth – een mooi verhaal over een man en een vrouw die elkaar vinden. Niet omdat ze toevallig smoorverliefd op elkaar zijn, maar omdat ze allebei met trouw en liefde handelen. Een zoon wordt geboren. Ruth zou zichzelf niet bijzonder hebben gevonden. Ze was gewoon Ruth, een vreemdeling die tevreden was met hard werken en daarvoor beloond worden, zodat Naomi en zij in hun onderhoud konden voorzien.

Maar door dit verhaal heen loopt een rode draad, die het verleden, het heden en de toekomst met elkaar verbindt. Aan het eind van het boek staat de stamboom van Ruths zoon, Obed. Die gaat terug tot aan de zoon van Juda en loopt door tot koning David, van wie Obed de opa is. En in Matteüs 1 komen we ze allemaal weer tegen in de stamboom van Jezus.

Had Naomi dat ooit kunnen bedenken, dat haar kleinzoon in de lijn van de Messias zou voorkomen? Had Ruth ooit kunnen bedenken dat zij, nota bene een vreemdeling, in het geslachtsregister genoemd zou worden van de Zoon van God?

Persoonlijk vind ik dit een van de boeiendste gegevens in de Bijbel: dat gewone mensen, en ook ongewone mensen (vreemdelingen zoals Rachab en Ruth), een hoofdrol mogen spelen in Gods heilsplan. Zonder dat ze het zelf wisten. Gewoon, mensen die willen horen bij God en daarnaar willen leven. In Ruths geval: haar eigen vertrouwde wereldje opgeven ter wille van haar schoonmoeder. En vergelijk de woorden en daden van deze vrouw, die wat afkomst betreft buiten het verbond van God met Israël viel, eens met de vreselijke praktijken van een aantal Israëlieten in het boek Rechters.

Bij God behoor je niet automatisch omdat je in een bepaald land, Israël, Nederland bent geboren, maar omdat je bewust met en voor Hem wilt leven. Dan hoor je erbij – bij die niet te tellen menigte die ooit, afkomstig uit alle landen en volken, de lof van onze Heer zingt als Hij weer komt (Openbaring 7:9).

Dr. Hetty Lalleman is theoloog, schrijver en buurtpastor in een dorp in Surrey, Engeland.

NB: Wil je (s)preken over deze boeiende tekst? Dit Preekinspiratie-item bij Ruth helpt je op weg.