Ondersteboven

Wat als je Monopoly aan het spelen bent, je hebt alle goede straten in handen en de meeste daarvan bebouwd met hotels. Kortom: goede kans dat jij gaat winnen. En dan gooit iemand het bord overhoop en zegt: we beginnen opnieuw. Goede kans dat je daar niet blij mee bent. Maar hoe is dat voor degene die op het punt stond failliet te gaan? Die denkt vast: nieuwe ronde, nieuwe kansen en begint vol goede moed aan een nieuw potje.

Het goede nieuws en de bevrijding die Jesaja aankondigt is een beetje als de boodschap: het Monopoly-bord gaat binnenkort ondersteboven. De kaarten worden opnieuw geschud, het geld wordt gelijk verdeeld en iedereen start met dezelfde uitgangspositie. Je hoeft niet meer bang te zijn om het laatste wat je hebt te verliezen aan iemand die al veel meer heeft dan jij. Je hoeft niet meer wanhopig op te zien tegen de dag van morgen, omdat je dan je vrijheid kunt verliezen en jezelf moet verkopen om je schulden af te lossen. Er is hoop want het systeem dat al dit onrecht veroorzaakt gaat op de kop, mensen mogen een nieuw begin maken.

Voor mensen die zich vastgezet en uitgeput voelen door dit systeem is dat een vreugdevolle en hoopvolle boodschap: het kan anders en het gaat anders worden. Een beetje zoals er hoop en perspectief geboden wordt aan kinderen in Guatemala door het Bijbelgenootschap aldaar. Onder andere door Bijbelverhalen te lezen, ontdekken kinderen dat er een andere toekomst voor hen mogelijk is dan om ingelijfd te worden in de bendes die met name in de grote steden actief zijn.

Maar hoe zit het met de mensen die nu profijt hebben van dit onrechtvaardige systeem? Die zogezegd de goede straten en het meeste geld in handen hebben. De bendeleiders in Guatemala bijvoorbeeld. Of: wijzelf? Want laten we eerlijk zijn: als Nederlandse samenleving als geheel doen we het goed in het Monopoly-spel op wereldschaal. En als we nog eerlijker zijn weten we dat dat ook komt doordat we het spel niet altijd even eerlijk gespeeld hebben. Kijk onderstaande TED-talk van Paul Pfiff voor ontluisterende inzichten over wat dat met een mens doet. Hoe klinkt het uitroepen van een genadejaar ons in de oren? Als goed nieuws, of toch niet iets om naar uit te kijken?

Nu gaat het goede nieuws van Jesaja eigenlijk verder dan dat het Monopoly-bord overhoop gaat en iedereen opnieuw mag beginnen. Het goede nieuws, waar Jezus bij aansluit als Hij spreekt in de synagoge in zijn vaderstad Nazaret, is dat het leven geen Monopoly-spel is met één winnaar en voor de rest alleen maar verliezers. Dat is goed nieuws voor iedereen: zowel wie nu verliezer is als wie nu winnaar is (en voor iedereen die niet van spelletjes houdt). Want de druk om te moeten winnen is evengoed uitputtend. Wie boven aan de top komt ontdekt dat er daar geen ontspannen bestaan is, maar dat je moet blijven knokken om bovenaan te blijven, om de rest voor te blijven. Want: stilstand is achteruitgang. De bevrijding die Jesaja aankondigt, de omkering van wat wij als mensen normaal vinden, is een aankondiging die hoopvol en vreugdevol is voor iedereen die zich nu uitgeput en uitgewrongen voelt.

Er is een aardig verhaal over een jeugdwerker die kinderen een wedstrijd wil laten doen. Hij legt een appel bij een boom neer en zegt dat die appel is voor degene die het eerst bij de boom is. Tot zijn verrassing nemen de kinderen elkaar bij de hand en rennen als één groep naar de boom. Nu moet de jeugdwerker hun allemaal een appel geven. ‘Waarom deden jullie dat?’ vraagt de jeugdwerker. ‘Omdat als er één iemand wint en er verder alleen maar verliezers zijn, eigenlijk iedereen verloren heeft,’ is het antwoord.

God belooft ons een andere wereld dan één waarin er alleen maar winnaars en verliezers zijn. Het hoopvolle nieuws is dat ieder menselijk systeem waarin de wereld wel zo ingedeeld wordt uiteindelijk stukloopt, ook al kan dat soms lang duren. Het hoopvolle nieuws is ook dat we als mensen alvast een beetje naar die bevrijding toe kunnen leven, door niet toe te geven aan het frame van winnaars en verliezers, maar in plaats daarvan ons te laten inspireren door het beeld van een volk van priesters. Dat is een volk en levenswijze waarin niet het winnen of verliezen centraal staat, maar de dienst aan God en aan de medemens.

Fulco Timmers is predikant van de Kloosterkerk in Den Haag en draagt bij aan het project Preekinspiratie van het NBG.