Deuteronomium

Het boek Deuteronomium bevat vier toespraken van Mozes. Mozes kijkt terug op de geschiedenis, maar bereidt het volk ook voor op een nieuw leven in het beloofde land.

Titel van het boek

Het boek Deuteronomium dankt zijn naam aan de titel van het boek in de Septuaginta. Het is afgeleid van het Griekse woord deuteronomion, dat ‘tweede wet’ betekent. Het gaat om wetten die bekend zijn uit Exodus, Leviticus en Numeri en die hier herhaald of opnieuw geformuleerd worden. De titel in de Hebreeuwse Bijbel is Devariem, ‘Woorden’, naar de eerste woorden van het boek.

Inhoud

Het boek Deuteronomium trekt de lijn door van de geschiedenis van Israël die in Genesis is ingezet. God heeft aan Abraham beloofd dat hij zijn nakomelingen het land Kanaän zal geven en dat zij dat gebied voor altijd zullen bezitten. Die belofte lijkt nu bijna in vervulling te gaan: aan het slot van het boek staat Israël op het punt het land binnen te trekken.
De Israëlieten moeten zich afzijdig houden van de andere volken in Kanaän en alleen God dienen. Als ze dat doen, zullen ze in voorspoed leven. Als ze dat niet doen, zullen ze door onheil worden getroffen en uit het gegeven land worden verdreven.

Kernvers

In de thematiek van Deuteronomium staat de relatie tussen God en Israël centraal. God heeft Israël exclusief gekozen tot zijn volk, en hij heeft ook één plaats aangewezen waar hij wil worden vereerd.
In Deuteronomium 6:4 staat één van de meest centrale teksten van het boek en de belangrijkste Joodse geloofsbelijdenis:

‘Luister, Israël: de HEER, onze God, de HEER is de enige!’

Stijl

Het boek Deuteronomium bestaat voor het grootste deel uit monologen waarin Mozes de Israëlieten vermanend toespreekt. In die toespraken spelen wetten een belangrijke rol. De laatste hoofdstukken van het boek bevatten een verhalende tekst, met daarin twee poëtische gedeelten.
Kenmerkend voor de stijl van het boek is de zorgvuldige zinsbouw en de herhaling van allerlei typische uitdrukkingen en formuleringen. Het lied en de zegen van Mozes in Deuteronomium 32 en Deuteronomium 33 zijn mooie voorbeelden van Hebreeuwse dichtkunst.

Plaats in de Bijbel

Deuteronomium is het vijfde en laatste boek van de Pentateuch, de verzameling van vijf boeken die in de Joodse traditie de Tora wordt genoemd.