Over het revisiewerk
De revisie van de NBV wordt uitgevoerd in opdracht van het NBG. De uitvoering wordt verzorgd door het vertaalteam van het NBG onder supervisie van de begeleidingscommissie.
Duur en omvang
De voorbereidingen voor de revisie zijn getroffen in 2016. Alle binnengekomen en verzamelde opmerkingen bij de tekst zijn in het programma Paratext aan de NBV-tekst gekoppeld. De doelen en werkwijze van de revisie werden besproken en vastgesteld. Er werd een pilot uitgevoerd en de begeleidingscommissie werd samengesteld
In 2017 ging het vertaalteam stap voor stap aan de slag. Alle procedures werden vastgesteld en ingevoerd, revisieregels werden opgesteld. November 2017 vond in Houten een publieke presentatie plaats van de eerste resultaten en de richting van de revisie.
Van 2018-2020 werkt het vertaalteam alle bijbelboeken door. Volgens de planning wordt het inhoudelijke werk in de tweede helft van 2020 afgerond, waarna in 2021 het proces van publicatie van start gaat.
Het vertaalteam bestaat uit tien personen: drie oudtestamentici, twee nieuwtestamentici, vier neerlandici en een coördinator.
Procedure
Het revisiewerk bestaat uit de volgende stappen:
- De exegeet – de OT-icus of NT-icus – die verantwoordelijk is voor een bepaald bijbelboek werkt als eerste de tekst door. Hij/zij controleert vers voor vers de vertaling met de brontekst en markeert alles wat in aanmerking komt voor revisie. Ook alle verzamelde opmerkingen van buiten bij het betreffende bijbelboek worden geëvalueerd.
- De neerlandicus die verantwoordelijk is voor het boek werkt achter de exegeet aan. Reageert op de verbetersuggesties van de exegeet en voegt waar nodig eigen suggesties voor verbetering toe.
- De exegeet en neerlandicus stellen samen een eerste lijst van verbeterpunten vast, die zij ook motiveren.
- De verbeterpunten plus motivering wordt bekeken door een andere exegeet en neerlandicus uit het team. Onafhankelijk van elkaar controleren en evalueren zij de voorgestelde verbeterpunten.
- De eerstverantwoordelijke exegeet en neerlandicus verwerken het commentaar van de twee collega’s. Ze leveren een verbeterde lijst verbeterpunten met motivering aan bij de coördinator.
- De coördinator bekijkt het boek als geheel met alle voorgestelde verbeteringen. Alle twijfelpunten worden besproken en waar nodig nog aangepast. Als de lijst is goedgekeurd gaat het betreffende bijbelboek naar de begeleidingscommissie.
- De begeleidingscommissie krijgt alle veranderingen te zien en de leden hebben de ruimte erop te reageren. Daarnaast spreekt de begeleidingscommissie zich uit over specifieke kwesties.
Waar letten we op bij de revisie?
De verbeteringen die we voorstellen vallen uiteen in drie verschillende categorieën.
Categorie 1: verbeteren van fouten. Vertalen blijft mensenwerk; hoe zorgvuldig de NBV ook is gemaakt, af en toe komen we iets tegen dat gewoon niet klopt. Dat zijn verbeteringen die we sowieso doorvoeren en die over het algemeen weinig tijd kosten. Het aantal verbeteringen in deze categorie is beperkt. Soms is een fout al ontdekt door een lezer, en staat het aangemerkt in de database. Soms ontdekken we het zelf.
Categorie 2: verbeteringen in het licht van de revisiedoelstelling. In de revisie spelen vier speerpunten een belangrijke rol: verbeteren van consistentie, de zichtbaarheid van literaire motieven versterken, bij omstreden kwesties een keuze maken met breed wetenschappelijk draagvlak, en ongewenste ‘invulling’ in de vertaling terugdraaien. Veel voorstellen tot verbetering horen in deze categorie. Het gaat hier niet om het herstellen van fouten, maar om het heroverwegen van beslissingen.
In allerlei gevallen hebben lezers al dit soort voorstellen gedaan. Onze taak is ervoor te zorgen dat we dit inpassen in het bouwwerk van de NBV, goed motiveren, consistent uitvoeren over de hele linie (ook in boeken die minder gelezen worden en waarop weinig commentaar is gekomen), en ervoor zorgen dat de verbetervoorstellen passen bij het karakter van de NBV.
Categorie 3: andere verbeteringen. Er zijn ook voorbeelden van verbeteringen waarbij het niet om echte fouten gaat (categorie 1) en die ook niet onder te brengen zijn bij de speerpunten van de revisie (categorie 2). We zijn hier echter heel terughoudend in, omdat er al snel een subjectieve factor in het spel komt. We reviseren niet omdat het kan, maar alleen wat nodig en wenselijk is.
Hoe werken we?
We proberen zo zorgvuldig en nauwkeurig mogelijk te werk te gaan. Bij lastige kwesties bekijken we hoe de NBV-keuze tot stand is gekomen, hoe sterk die staat, hoe er in het recente wetenschappelijke onderzoek over gedacht wordt, en hoe het, in het licht van de NBV als geheel, eventueel beter zou kunnen. We maken gebruik van veel verschillende bijbelcommentaren, handboeken, specialistische studies en wetenschappelijke artikelen. Ook raadplegen we geregeld experts. We schrijven notities die we bespreken.
Elke maand komen we als team bijeen om kwesties die de individuele boeken overstijgen te bespreken. Zo zorgen we ervoor dat we op één lijn blijven bij het revisiewerk en een gezamenlijke aanpak hebben. Alle kwesties die het Nederlands betreffen worden door de vier neerlandici uitgezocht en besproken. Ingewikkelde exegetische kwesties worden door de exegeten in onderling overleg besproken.
Geregeld laten we iets zien van het revisiewerk. In 2018 deden we dat tijdens een aantal masterclasses voor predikanten. Ook schrijven we over de revisie in Met Andere Woorden, het vakblad Bijbel en vertalen. En af en toe verschijnt er een blog over ons werk. We hopen er in de komende tijd steeds meer van te kunnen laten zien.
Wie zitten er in de begeleidingscommissie?
- Prof. dr. Lourens de Vries, voorzitter, hoogleraar algemene taalwetenschap en hoogleraar bijbelvertalen aan de Vrije Universiteit Amsterdam
- Prof. dr. Eric Peels, professor Oude Testament, Theologische Universiteit Apeldoorn
- Prof. dr. Wido van Peursen, professor Oude Testament, Vrije Universiteit Amsterdam
- Prof. dr. Peter-Ben Smit, professor Nieuwe Testament en Contextuele Bijbelinterpretatie, Vrije Universiteit Amsterdam/PThU en professor aan het Oud Katholieke Seminarium, Universiteit Utrecht
- Drs. Clazien Verheul, neerlandica
- Dr. Rieuwerd Buitenwerf, directeur NBG en VBG
- Dr. Paul Kevers, directeur van de Vlaamse Bijbelstichting