Bevrijding in tijden van oorlog
Veertigdagentijd 2022. Een periode die voor altijd in het geheugen gegrift zal blijven staan in beelden van platgebombardeerde straten in Charkov, Oekraïners schuilend in metrostations, een jongetje dat op de straat ligt, half bedekt met een stuk plastic. Moeders die met hun kinderen op de vlucht zijn en hun mannen misschien wel voor altijd achterlaten. Een oude Russische dame op het jeugdjournaal die wordt opgepakt omdat ze demonstreert tegen de oorlog. Het is een situatie die velen van ons met een deprimerend gevoel van machteloosheid achterlaat. Omdat er vlak voor onze ogen een ongekend groot onrecht plaatsvindt, terwijl we alleen maar hulpeloos toe kunnen kijken. Erop kunnen wachten hoe dit afloopt. Terwijl je al weet dat een goede afloop niet bestaat.
Het thema van het veertigdagenproject van het NBG is dit jaar ‘Pasen, een feest van bevrijding’. Toen ik een maand geleden bezig was met het voorbereiden van een webinar rondom dit thema, had ik er geen enkel benul van dat begrippen als ‘bevrijding’ en ‘vrijheid’ enkele weken later een zo heel andere, zoveel zwaardere lading zouden hebben gekregen. Een bijna cynische lading. Op de eerste zondag stond Exodus 12
Toen de Israëlieten eenmaal in het beloofde land woonden, werd hun land verschillende keren door gewelddadige, machtsbeluste volken onder de voet gelopen. Dat gebeurde ook in de tijd van de profeet Habakuk. De Babyloniërs vielen Israël binnen en richtten er grote verwoestingen aan. Habakuk richt een vertwijfeld gebed tot God:
Hoe lang nog, HEER, moet ik om hulp roepen
Habakuk 1:2-4
en luistert U niet,
moet ik ‘Geweld!’ schreeuwen
en brengt U geen redding?
Waarom toont U mij dit onheil
en ziet U deze ellende aan?
Ik zie slechts verwoesting en geweld,
opkomende twist en groeiende tweedracht.
De wet wordt ondermijnd,
het recht krijgt niet langer zijn loop,
de wettelozen verdringen de rechtvaardigen,
het recht wordt verdraaid.
De vragen en twijfels van Habakuk zijn zo herkenbaar. Waar is God in situaties van onrecht? Als God bestaat, waarom grijpt Hij dan niet in? Het zijn eeuwenoude vraagstukken waar tot nu toe nog geen enkele theoloog of filosoof een bevredigend antwoord op heeft kunnen geven. Toch kan het troost bieden dat in de Bijbel, daar waar mensen lijden, dit lijden door God wordt gezien, ook al lijkt Hij zo ver weg. God ziet hoe ellendig de mensen eraan toe zijn en Hij hoort hun hulpgeroep (Exodus 3:7,9
In deze veertigdagentijd staan we, net zoals ieder jaar, stil bij het lijden. Het lijden in de wereld. Het lijden van de Oekraïners. Het lijden van Jezus die aan het kruis stierf en daarmee ons lijden op zich nam. Over iets minder dan veertig dagen is het Pasen, het feest van bevrijding. Voor Joodse gelovigen het feest waarop ze herdenken dat Israël door God uit Egypte werd bevrijd. Voor christenen het feest waarop we de bevrijding door Christus vieren. Door zijn sterven en opstanding heeft Jezus ons bevrijd uit de macht van de duisternis, de zonde en de dood. Nú is die bevrijding nog lang niet altijd zichtbaar. Verre van zelfs. Maar eenmaal zullen alle ketens worden losgemaakt. Dan zal er een einde komen aan oorlog, onderdrukking, geweld en machtsmisbruik. God belooft ons in de Bijbel een nieuwe wereld waarin het recht zal regeren en er vrede zal heersen. En ook al is de schijn soms tegen, we hoeven niet alleen maar lijdzaam af te wachten tot dat grote moment aanbreekt. We kunnen Gods koninkrijk zelf een stukje dichterbij brengen door te leven zoals Jezus dat van ons gevraagd heeft. In afhankelijkheid van God en in dienstbaarheid aan de naaste. Op die manier zetten we, al twijfelend, biddend en elkaar helpend waar we kunnen, iedere dag een kleine stap in de richting van onze uiteindelijke bestemming: Gods koninkrijk, waar vrede, vrijheid en gerechtigheid zullen heersen.
Mirjam van der Vorm-Croughs
Bijbelwetenschapper bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap
