Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap
13 september 2022

‘Woord voor Woord’ van Karel Eykman: de Bijbel van mijn jeugd

Door Rieuwerd Buitenwerf

Zaterdagochtend hoorde ik dat Karel Eykman was overleden. Hij was de schrijver van de kinderbijbel van mijn jeugd, Woord voor Woord (WvW). Die Bijbel is letterlijk helemaal stukgelezen. En nog steeds vind ik het een fantastische kinderbijbel. Vanwege de manier van vertellen, maar ook omdat Eykman op subtiele wijze handvatten geeft richting de relevantie van de verhalen in onze tijd.

Maria en Marta

Neem bijvoorbeeld het verhaal van Maria en Marta, in Lucas maar 5 verzen. In de NBV21 lezen we in Lucas 10:38: ‘Toen ze verder trokken ging Hij een dorp in, waar Hij gastvrij werd ontvangen door een vrouw die Marta heette.’ Je leest er zo overheen dat hier alleen Marta genoemd wordt. Karel Eykman niet: ‘Mevrouw Marta laat u vragen of u bij haar komt eten. Iedereen kent haar. Het is een fatsoenlijke, hardwerkende vrouw.’

Jezus gaat op de uitnodiging in, en je loopt als het ware met Hem samen het huis van Marta binnen, een heel drukke en zorgzame vrouw. Alleen terloops zegt ze iets over haar zus: ‘Let u maar niet op de rommel. Dat is van mijn zuster. Let u maar niet op haar.’ Natuurlijk doet Jezus dat wel, en gaat met zus Maria in gesprek. Hij komt tot de kern met haar: Maria weet niet goed wat ze met haar leven wil. In elk geval niét worden zoals haar zus.

Uiteraard is er in het verhaal van Eykman ook aandacht voor het gemopper van Marta. In Lucas lijkt het alsof Jezus Marta een uitbrander geeft en het daarbij laat. Dat voelt wel wat onrechtvaardig voor ons als lezers – Marta had toch juist alles geregeld voor de ontmoeting? ‘Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je druk over zoveel dingen. Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het juiste gekozen (…)’ (Lucas 10:41-42). Ja, Jezus kiest voor de underdog, draait de rollen om, maar ergens knaagt het: is niet nu juist Marta de underdog geworden?

Maar kinderen hebben natuurlijk nog niet de vaardigheden om deze subtiele diepere laag in het verhaal aan te voelen. Ik vind het knap hoe Karel Eykman de evidente spanning uit het verhaal omzet in een positief-kritische twist in het verhaal:

‘Maar Jezus zei tegen Marta: “Het is fijn als er lekker eten is. Want dan kun je ook prettiger met elkaar praten. Maar als eten maken zoveel tijd kost dat ik niet eens met jullie kan praten, dan is het niet goed. Kom er toch bij zitten.” Toen deed Marta haar schort af. Ze kwam erbij zitten en ze praatten tot laat in de avond. Ten slotte hielpen Jezus en Maria nog bij het afwassen. Want daar, in de keuken, konden ze ten minste doorgaan met praten.’

Modern en leuk

Karel Eykman omarmde de moderne Bijbelwetenschap – het scheppingsverhaal staat bijvoorbeeld niet aan het begin van de Bijbel, maar middenin, bij de verhalen over de Babylonische ballingschap.

‘Ze gingen nu meer nadenken over hoe het begonnen was met God en de aarde en over hoe het toch kan dat mensen slecht kunnen zijn terwijl ze door God goed bedoeld zijn. Daarover vertelden ze elkaar ook verhalen. Dat zijn geen verhalen die vertellen wat er echt gebeurd is, het zijn verhalen om de manier uit te leggen waarop God met de mensen om wil gaan.’

Ik heb de Bijbelverhalen leren kennen dankzij Woord voor Woord. De verhalen sloten goed aan bij de manier waarop wij thuis het geloof vormgaven, met veel nadruk op het doen: geloof is niet alleen maar iets fijns voor jezelf, het zorgt dat je in actie komt.

En het was ook gewoon leuk! Mijn favoriete verhaal was dat over de kwakkels – daar liggen de pagina’s pas echt los. Eykman liet de Israelieten niet klagen of morren, maar gewoon, net als in de Statenvertaling, murmureren. Ik vind het nog steeds een geweldig woord. Zeker omdat Eykman vanuit zijn grote gave voor taal er een ‘omgekeerde’ onomatopee van maakte.

‘Mozes hoorde ze onder elkaar mopperen: “Murremurremurremurremurremurremu.” “Ja,” zei Mozes, “zo kan ik niks verstaan. Al dat gemurmureer. Zeg nou eens wat je bedoelt.”’

Als de Bijbelverhalen zo mooi verteld worden, wie wil ze dan niet leren kennen?

Rieuwerd Buitenwerf, directeur Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap

Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschapv.4.17.10
Volg ons