Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap
27 juni 2019Bram Oudenampsen

Vergeet niet wie je bevrijd heeft

Dit weekend staat in het teken van herdenken en vieren. Op 4 mei herdenken we de oorlogsslachtoffers, waarna we op 5 mei vieren dat we in vrijheid leven. NBG-bijbelwetenschapper Bram Oudenampsen bracht een bezoek aan een begraafplaats in Cadzand waar enkele militairen begraven liggen. Hij werd daar geconfronteerd met een belangrijke vraag: Wat doe ik eigenlijk met mijn vrijheid?

Afgelopen weekend bezocht ik samen met vrienden een begraafplaats. Terwijl we langs de graven liepen, zagen we ineens vier witte grafstenen. Graven van soldaten die gesneuveld zijn in de Tweede Wereldoorlog. Op één van deze graven was geen naam te zien. Zo’n anoniem graf maakt altijd grote indruk op mij. Deze mannen en vrouwen hebben hun leven gegeven om Nederland te bevrijden. Een grote en moedige daad. Dankzij hen leven wij in vrijheid en in een vrij land. Maar de namen van deze helden kennen we niet meer. We weten niet wie ons bevrijd heeft.

De confrontatie met deze naamloze held deed mij denken aan een toespraak van Mozes in het Bijbelboek Deuteronomium. In dit boek krijgt ‘herdenken’ veel aandacht. Mozes vraagt het volk bijvoorbeeld om zich te blijven herinneren wat voor grote dingen God in het verleden voor hen heeft gedaan (Deuteronomium 7:18). Ze moeten vooral terugdenken aan de bevrijding uit het land van slavernij en onderdrukking (Deuteronomium 11:3). Ook op andere plekken roept Mozes op om niet te vergeten. Het volk moet Gods geboden voor ogen houden (Numeri 15:39) en de sabbat gedenken (Exodus 20:8). In Deuteronomium 8 lezen we een bijzondere oproep. In dit gedeelte spreekt Mozes het volk toe en roept hen op om vooral God niet te vergeten. God vergeten? Hoe kan dat? 

Om dit beter te begrijpen helpt het om je een voorstelling te maken van dit verhaal. Het volk staat op het punt om een nieuw en mooi land binnen te gaan. En dit land wordt prachtig omschreven: 

‘De Heer, jullie God, brengt jullie straks naar een mooi land. Een land vol meren, bronnen en stromende rivieren. (…) Dit land heeft alles wat jullie nodig hebben. (…) In dat land zullen jullie rijk zijn. Je zult meer dan genoeg te eten hebben. Je zult er mooie huizen bouwen om in te wonen.’ (Deuteronomium 8:7, 9b,10a,11; Bijbel in Gewone Taal)

Maar Mozes voorziet dat dit allemaal kan afleiden van waar het écht om gaat. Al die rijkdom, welvaart en schoonheid kan zich ook tegen het volk keren. Het grootste gevaar is dat ze gaan denken dat ze er zelf voor gezorgd hebben dat ze nu zo rijk en welvarend zijn (8:17). Daarom roept Mozes het volk op om te blijven onthouden van wie ze dit allemaal ontvangen hebben. Ze moeten niet denken dat ze God nu niet meer nodig hebben (8:14). Ze moeten niet vergeten dat het God is die hun al deze rijkdom schenkt (8:18). Dat God hen bevrijd heeft (8:14b). 

Geldt die oproep van Mozes ook niet voor ons? Het is verleidelijk om te denken dat we Nederland zelf hebben opgebouwd. Alsof alle rijkdom, welvaart en schoonheid door onze eigen inspanningen tot stand gekomen is. Minstens even verleidelijk is het om vervolgens onze tijd, geld en energie te steken in het beschermen en bewaken van deze dingen – tegen wie eigenlijk?

Maar de naamloze bevrijder die ik ontmoette op de begraafplaats laat mij zien dat het anders is. Deze held of heldin maakt mij ervan bewust dat ik mijn vrijheid gekregen heb. Dat ik mijn leven in vrijheid te danken heb aan anderen, en aan een Ander. Daarom doet het een appèl op mij: Hoe ga ik om met de vrijheid die ik gekregen heb? Wat doe ik daar eigenlijk mee? Gebruik ik mijn vrijheid om anderen buiten te sluiten? Om alles in het leven krampachtig vast te houden? Of ben ik vrijgevig, gastvrij en bereid om alles wat ik heb gekregen, ook te delen met wie het nodig heeft?

De oproep van Mozes is daarmee nog altijd actueel: Vergeet niet wie ervoor gezorgd heeft dat je dit allemaal ontvangen hebt. Denk terug aan wie je bevrijd heeft. Want door te beseffen dat je leven een geschenk is, ga je anders leven.

Eén ding had ik nog niet verteld. Op de witte grafsteen staat een korte tekst, drie woorden maar: Bij God bekend. Voor mij zit daarin een geheim verscholen. Een geheim dat ervoor zorgt dat de naamloze held niet verloren is gegaan in de anonimiteit, maar ons vandaag nog steeds iets kan vertellen. 

Bram Oudenampsen
Bijbelwetenschapper bij het Nederlands Bijbelgenootschap. 

Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschapv.4.17.10
Volg ons