Een begrijpelijke Paulus

Romeinen: een Bijbelboek dat soms lastig te begrijpen is. Het is dan ook één van de boeken die centraal staat in de NBG-masterclass ‘Moeilijke teksten begrijpelijk maken’. Bijbelwetenschapper en vertaler Matthijs de Jong legt in dit artikel uit wat Romeinen zo’n moeilijk boek maakt en hoe ook Paulus begrijpelijk gemaakt kan worden. 

De brief aan de Romeinen is de indrukwekkendste brief van Paulus die we kennen. En de lastigste. ‘Sommige stukken van zijn brieven zijn moeilijk te begrijpen’, staat in 2 Petrus 3:16 (Bijbel in Gewone Taal). Ook Romeinen 8:18-30 is een lastige tekst, misschien wel de meest ongrijpbare passage van de hele brief. Wat bedoelt Paulus precies in dit moeilijke gedeelte?

De openingszin in vers 18 lijkt nog eenvoudig: Paulus spreekt zijn overtuiging uit dat het lijden dat de gelovigen ondergaan in de huidige tijd niet opweegt tegen (ouk axia pros) de komende glorie die over ons geopenbaard zal worden. Die ‘komende glorie’ is het eeuwige leven waaraan de gelovigen deel zullen krijgen aan het eind van de tijd. Dus: het lijden van nu weegt niet op tegen de heerlijkheid van straks. Dat is de strekking van de meeste vertalingen. Duidelijk toch?

Toch is er iets vreemds. Paulus begint met logizomai, ‘ik ben ervan overtuigd dat …’. Hij probeert hier zijn lezers te overtuigen van iets dat voor hen blijkbaar nog niet vanzelf spreekt. Terwijl de stelling dat het huidige lijden niet opweegt tegen de komende heerlijkheid juist sterk voor de hand ligt. En feitelijk gezien is dat ook niet de stelling die wordt uitgewerkt in de passage die volgt.

Om dit vast te kunnen stellen moeten we naar het betekenisniveau van de tekst. De Griekse woorden ouk axia pros bieden ruimte voor een andere nuance, waarmee we misschien verder komen. Gevolgd door een accusatief kan pros een vijandige relatie aanduiden: tegen. Op die manier kun je ouk axia pros opvatten als ‘geen gewicht hebben tegenover’, ‘niets kunnen uitrichten tegen’. Dan wordt de betekenis van deze zin: De huidige ellende is geen partij ten opzichte van de komende heerlijkheid. Hoe zwaar het lijden ook is, het kan onze toekomstige redding niet tegenhouden.

De Bijbel in Gewone Taal (BGT) vertaalt vers 18 op deze manier:

In het gedeelte dat volgt op vers 18 wordt deze boodschap uitgewerkt: wees niet bang dat het lijden dat je meemaakt je eeuwige redding in gevaar brengt. Het hoeft ons niet te verbazen dat de christenen van toen wel met die angst leefden. Ze leefden in een wereld waarin het normaal was om voorspoed toe te schrijven aan de gunst van de goden, en lijden, ellende en ongeluk aan de toorn van de goden. En als lijden betekent dat God zich van je heeft afgekeerd, dan is de eeuwige redding natuurlijk een verloren zaak.

Dát denkbeeld wordt hier doorbroken. Paulus stelt het lijden – althans het lijden van de christenen –  juist voor als bevestiging van de komende heerlijkheid. Hij doet dat niet om het lijden te verheerlijken, maar om de lezers gerust te stellen. Het lijden ondermijnt de zekerheid van de redding niet, maar bevestigt die juist. Het lijden van de christenen staat los van schuld en boete.

Paulus verwijst hierbij naar de aarde. Ook de aarde lijdt zonder dat ze schuld heeft. Ze verlangt hevig naar het moment van redding en bevrijding (vers 19-21). Zo is het ook met de christenen. Zij lijden, ook al zijn ze bevrijd van schuld, ook al zijn ze gerechtvaardigd (BGT: gered). Dat ze desondanks lijden, geeft hen de kans te laten zien hoe sterk ze op God vertrouwen (vers 22-25). En op een bepaalde manier lijdt ook de heilige Geest, die zich met de gelovigen identificeert en God smeekt hen bij te staan (vers 26-28). Het lijden onderstreept de komende heerlijkheid.

Tot slot benadrukt Paulus dat de eeuwige redding zeker is, omdat die het logische sluitstuk vormt van Gods plan. Het begint ermee dat God mensen uitkiest. Dan volgt het geloof waardoor God je als rechtvaardige ziet, als een goed mens. En tenslotte komt de eeuwige redding (28-30).

Met deze uitleg sluit Romeinen 8:18-30 naadloos aan op het betoog van Paulus in Romeinen 5-8. Paulus schrijft in deze hoofdstukken dat wie zich in geloof verbindt met Jezus Christus, van de dood overgaat naar het leven. Het is een beslissende, allesomvattende overgang. Een bevrijding uit de greep van zonde en dood, en een overgang naar een leven geleid door Gods Geest. Paulus benadrukt dat het een wonder is dat dit kon gebeuren. Wij waren vijanden van God. Maar God zelf zorgde ervoor – door de dood en opstanding van Christus – dat er tussen God en ons vrede is gekomen; wij zijn verzoend met God, gerechtvaardigd en bevrijd van schuld. Daarmee is het grootste wonder gebeurd. Wij zijn nieuwe mensen en wij hebben God Geest gekregen. En nu de eerste, beslissende stap is gezet, is het zeker dat God ook de laatste stap zal zetten. We mogen weten dat we aan het eind van de tijd gered zullen worden en een eeuwig en onsterfelijk lichaam zullen krijgen. Het wonder van de verzoening geeft zekerheid over de redding.

Maar wat als we in de tussentijd in moeilijkheden komen en moeten lijden? Betekent dat dan toch dat God zich van ons heeft afgekeerd, dat we zijn gunst verspeeld hebben? Absoluut niet, zegt Paulus. Die moeilijkheden zijn juist te verwachten. Kijk maar hoe de aarde gebukt gaat onder de last van het kwaad. We zijn volop kwetsbaar voor het lijden, maar de goede afloop staat vast.

Aan het slot van hoofdstuk 8 maakt Paulus nog een keer het belangrijkste punt, maar nu op een meer emotionele toon. Het is bijna een juichkreet. Zo klinken de slotwoorden in de Bijbel in Gewone Taal:

De band van Gods liefde voor ons is onverbrekelijk. Er kan niets meer tussenkomen. Wat er ook gebeurt in ons leven, onze toekomst is veilig bij God.

In de Bijbel in Gewone Taal lees je een begrijpelijke Paulus. Dat is een nieuw en voor sommigen misschien een vreemd fenomeen. Maar Paulus schreef om begrepen te worden. Ook vandaag lezen mensen zijn brieven in de hoop die te begrijpen. De Bijbel in Gewone Taal ondersteunt de lezers daarbij. Zo wil deze vertaling moeilijke teksten begrijpelijk maken.

Matthijs de Jong is nieuwtestamenticus bij het Nederlands Bijbelgenootschap en een van de vertalers van de Bijbel in Gewone Taal.