Klimaatverandering en migratie

Juan is acht jaar oud, maar hij leidt niet het zorgeloze leven van de meeste kinderen van zijn leeftijd. Hij is samen met zijn familie op de vlucht. Zijn geboortedorp ligt in een Hondurese ‘hot spot’, een gebied waar de gemiddelde temperatuur dramatisch en consistent is gestegen en waar de seizoensregens zijn gestopt. De opwarming heeft gezorgd voor een schorskeverplaag die de dennenbossen teistert. Minder bomen betekent minder beekjes, waardoor de temperatuur nog verder stijgt. Gebrek aan regen betekent gebrek aan voedsel. Door de droogte die al sinds Juans geboorte aanhoudt, zijn de maïs- en bonenoogsten verdord. Daardoor had zijn familie geen andere keuze dan hun spullen te pakken en zich aan te sluiten bij een migrantenkaravaan die naar het noorden vluchtte, naar de Verenigde Staten. Veel mensen spreken van ‘klimaatapartheid’: de gevolgen van de klimaatverandering zijn niet eerlijk over de aardbol en de mensen daarop verdeeld. Geeft de Bijbel antwoorden op deze problematiek?

Een goede plek om te beginnen is het Bijbelboek Ruth, een verhaal over een familie van klimaatvluchtelingen. Hongersnood dwong Naomi en Elimelech om uit Juda naar het vreemde land Moab te vluchten. En pas toen Naomi na de dood van haar man en twee zonen hoorde dat er nu voedsel was in het land van haar voorouders, koos ze ervoor om terug te keren.

Het vervolg van het verhaal laat zien welke uitgebreide voorzieningen Gods wet biedt aan mensen die kwetsbaar zijn geworden door dood of honger: aan wezen, weduwen en migranten.

Ten eerste bevatte de wet een bepaling die ervoor zorgde dat niemand in Israël honger zou lijden, zelfs buitenlanders niet: ‘Ga bij het binnenhalen van de oogst niet tot aan de rand van de akker en raap wat blijft liggen niet bijeen, maar laat het liggen voor de armen en de vreemdelingen. Ik ben de HEER, jullie God’ (Leviticus 23:22). De zorg voor de kwetsbaren werd dus niet aan de individuele bewogenheid overgelaten. De bescherming die bedoeld was voor de Israëlieten werd bij wet uitgebreid tot buitenlanders als een uitdrukking van Gods karakter en als erkenning van Israëls totale afhankelijkheid van God ‘Voor de hele gemeenschap geldt een en dezelfde wet, voor jullie zelf en voor de vreemdelingen die bij jullie wonen, voor alle komende generaties. Er bestaat voor de HEER geen onderscheid tussen jullie en vreemdelingen’ (Numeri 15:15).

En er zitten meer lessen in het verhaal van Ruth. Aanvankelijk was Ruth als Moabitische, een dochter van een vijandige natie, misschien afhankelijk van de wijze raad van haar schoonmoeder, de vrijgevigheid van Boaz en de bescherming van de wet. Maar ze was daardoor haar nieuwe omgeving tot last? Integendeel! Liefdevol gaf ze de hulp die de bejaarde weduwe Naomi nodig had, nu deze gebukt ging onder het verlies van haar man en zonen. Ze werkte hard om het huishouden te voorzien van voedsel. Ze bracht Naomi nieuwe levensvreugde door de geboorte van een kind. Ten slotte zegende Ruth, de vreemdeling, de natie Israël met de geslachtslijn van David. Net als die van veel andere migranten door de eeuwen heen, waren Ruths leven en aanwezigheid een zegen voor de ontvangende gemeenschap.

Als we inzien dat er een verband is klimaatverandering en gedwongen migratie, en dat zorg voor mensen die hulp nodig hebben een Bijbelse plicht is, en dat dat het leven en de aanwezigheid van migranten een zegen kan zijn voor de ontvangende gemeenschap, wat betekent dat dan voor hoe reageren op deze klimaatvluchtelingencrisis? Om te beginnen moeten we, samen met paus Franciscus, toegeven dat we als wereldwijde gemeenschap tekortschieten:

Om deze onverschilligheid te overwinnen, moeten we die onder ogen komen, haar belijden en in het reine komen met ons aandeel erin.

Moge de Heer ons helpen te handelen met hernieuwde verbeeldingskracht en hoopvolle bevlogenheid, en moge Gods Geest ons bevrijden van angst, zodat we voor de schepping en voor onze naaste kunnen zorgen. Dan hoeven kinderen zoals Juan misschien niet langer te vluchten uit hotspots waar geen leven meer mogelijk is.

Ruth Padilla DeBorst is hoogleraar wereldchristendom aan het Western Theological Seminary in Holland, Michigan, de Verenigde staten. Zij maakt deel uit van de christelijke leefgemeenschap Casa Adobe in Santa Rosa, Santo Domingo, Costa Rica en is coordinator van het netwerkteam van INFEMIT.